Volgens de berekeningen van het International Monetair Fonds (IMF) zullen werknemers die in 2017 met pensioen gaan 30% van hun koopkracht verliezen omdat de pensioenen tot 2050 slechts met 0,25% kunnen stijgen.
Volgens El Pacto de Toledo, een hervorming van het sociale stelsel uit 1995, is de regering verplicht om maatregelen te nemen. De commissie die verantwoordelijk is voor deze taak zou voor het einde van het jaar in actie moeten komen. De politieke partijen erkennen echter dat de onderhandelingen heel traag verlopen en dat ze grote moeilijkheden hebben om een akkoord te sluiten. Wanneer het uiteindelijk tot een akkoord komt, zullen er verschillende opties zijn overwogen. Zoals het verminderen van de lasten van het systeem, het creëren van nieuwe belastingen om het verlies van koopkracht te beperken of het bevorderen van nieuwe particuliere pensioenplannen.
De begroting van het weduwen- en wezenpensioen
Een van de maatregelen die tot herstel kan leiden, is dat het weduwen- en wezenpensioen niet door middel van het sociale stelsel wordt gefinancierd. De woordvoerder van de PP (Partido Popular) in de Commissie van de Pacto de Toledo, Carolina España, heeft deze maatregel meerdere keren als mogelijke oplossing aangedragen. Zij vindt dat de ontvangers van deze uitkeringen geen ‘directe’ bijdrage aan het systeem hebben geleverd. ‘Daarom is het redelijk dat ze niet in het sociale stelsel worden opgenomen.’ De regering heeft zich ook voor deze maatregel uitgesproken. De minister van werkgelegenheid, Fátima Báñez, heeft verklaard dat ‘deze maatregel een besparing van 20.000 miljoen euro zou opleveren. Dit geld zou het pensioenstelsel in een overschot plaatsen.’ Helaas zal het ook een tekort in de algemene staatsbegroting veroorzaken, iets wat zowel de PSOE (socialisten) en Podemos (linkse politieke partij) hebben afgewezen met als reden dat dat het economische stelsel zal verzwakken.
Nieuwe belastingen
Een andere optie om de ballast van de openbare rekeningen op te lossen, is een nieuwe belasting creëren. Volgens María del Carmen Pita, tweede kamerlid van Podemos en tweede secretaris van de commissie Pacto de Toledo, wil de partij dat deze nieuwe belasting de toekomst van de pensioenen direct garandeert. Het belangrijkste is dat de pensioenen hun waarde niet verliezen en dat ze tenminste worden geïndexeerd met dezelfde consumentenprijzen indexering. Om dit te bereiken, is het noodzakelijk om nieuwe belastingen in te voeren.
Onbalans van het sociale stelsel
De woordvoerder van de politieke partij Ciudadanos (Spaanse partij die zichzelf in het centrum plaatst), Toni Roldán, stelt dat de actieve werknemers degenen zijn die op dit moment de hoogste belastingdruk dragen in de Spaanse geschiedenis en dat het invoeren van meer belastingen niet de oplossing is.’ De directeur van Funcas (stichting die de spaarkassen van de overheid beheert), Eduardo Bandrés, is ook geen voorstander van het invoeren van nieuwe belastingen. ‘We zouden de financiering van het sociale stelsel met indirecte belastingen kunnen voltooien. We zijn het niet eens met het invoeren van nieuwe belastingen.’
Een particulier pensioenplan
Luz María Linde, voorzitter van de instantie die toezicht op de pensioenen houdt, beweerde in het parlement dat ‘zowel de Banco de España als het IMF meer dan eens hun voorkeur hebben uitgesproken voor particuliere pensioenregelingen.’ Het IMF heeft dit voorgesteld in een document waarin ook werd gewaarschuwd voor het eerder vermelde verlies aan koopkracht van de nieuwe gepensioneerden. ‘Particulier spaargeld is een logische keuze ter vervanging van de vermindering van de overheidspensioenen. Helaas is het spaarniveau in particuliere financiële producten in Spanje relatief laag. De activa van de particuliere pensioenfondsen bedragen minder dan 10% van het bruto binnenlands product (bbp) van het land, terwijl de landen die deel uitmaken van de OECD of Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling een gemiddelde van 37% aan spaargeld hebben.’
De directeur van de IMF, Christine Lagarde, heeft aan de Spaanse regering gevraagd een fiscaal voordeel te bieden voor deelname aan particuliere pensioenfondsen, hoewel ze ook waarschuwt dat de tot nu toe gegeven voordelen slechts gunstig zijn geweest voor de meer vermogende bevolking.
Desalniettemin is een groot deel van de bevolking en van de politieke partijen tegen de particuliere pensioenfondsen en vinden ze het niet noodzakelijk om de koopkracht te behouden. De directeur van Funcas, Eduardo Bandrés, vindt een particulier pensioenplan via bedrijven en niet via individuen een goede tussenoplossing. ‘Deze pensioenplannen zijn heel gebruikelijk bij de overheid, met bijdragen afkomstig van de verschillende overheidsinstanties. Voor grote bedrijven is dit ook het geval.’ Hij stelt voor een kader voor regelgeving te creëren dat dit soort plannen stimuleert. Een manier is om belastingvoordelen aan het midden- en kleinbedrijf te geven, zodat dit als keuze bij onderhandelingen over collectieve overeenkomsten geboden kan worden.
Uitstel van pensionering
Een andere maatregel, die verdedigd wordt door nationale en internationale instanties, is uitstel van de pensioengerechtigde leeftijd. Tegenstanders hiervan stellen dat dit een vermindering van de kwaliteit van leven zou betekenen en dat gepensioneerden minder van hun pensioenjaren kunnen genieten. Met de laatste hervorming van het Spaanse pensioenstelsel is dit al gebeurd. De minimale pensioenleeftijd is nu 67 jaar. Degenen die het voorstel ondersteunen, stellen dat er ook een aanzienlijke verhoging van de levensverwachting is. Daarom is het nodig om de levensarbeidstijd te verlengen.
Het Internationale accountants en adviesbedrijf, PWC, stelt in een rapport vast dat ‘de aanpassing aan een nieuwe levenstandaard (langere levensverwachting en betere fysieke conditie) het mogelijk maakt dat de pensioengerechtigde leeftijd verhoogd wordt tot bijna 70 jaar.’
Vanuit een economisch oogpunt is het van belang dat het pensioenstelsel aangepast wordt. Het heeft een dubbel effect: de periode waarin wordt bijgedragen aan het pensioenstelsel wordt verlengd en het aantal jaren dat er pensioenen moeten worden uitbetaald wordt minder.
Verlenging van de betaalperiode aan het pensioenfonds
Het voorstel om de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen gaat gepaard met een minimum hoeveelheid jaar om aan het pensioenstelsel bij te dragen. Momenteel wordt er gevraagd om minimaal 35 jaar te hebben bijgedragen aan het systeem om 100% van het pensioen te ontvangen. In andere Europese landen is dit minimum 40 jaar. Vele instanties in Spanje willen dat dit ook voor Spanje geldt.
Er zijn verschillende sectoren die vinden dat bij de berekening van een pensioen, rekening moet worden gehouden met het aantal gewerkte jaren. Het zou ook positief zijn om de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen om toegang tot 50% van het pensioen te krijgen en dat de voorwaarden voor vroegpensioen worden aangescherpt.
Duidelijkheid
Toni Roldán van Ciudadanos en Eduardo Bandrés van Funcas zijn van mening dat het sociale stelsel transparanter moet zijn. Het is noodzakelijk dat de werknemers over recente informatie beschikken over hun toekomstige pensioen. Volgens Roldán is transparantie hierbij essentieel: ‘we moeten weten wat voor pensioen we in de toekomst krijgen om goede spaarbeslissingen te kunnen nemen.’
Deze transparantie wordt ook regelmatig door Fedea of het Spaanse Fiscaal en Financieel Waarnemingscentrum voor Economische Zaken aanbevolen. Zij zijn voorstander van het opzetten van een systeem van nationale rekeningen. Volgens de adjunct-directeur van Fedea, José Ignacio Conde-Ruiz, ‘registreren de verschillende distributiesystemen van nationale rekeningen alles wat de werknemer tijdens zijn levensarbeidstijd heeft bijgedragen. Het pensioen waar een werknemer recht op heeft, wordt berekend op basis van zijn bijdrage en zijn levensverwachting op het moment van zijn pensionering . Er wordt ook met andere variabelen rekening gehouden zoals, de verhouding tussen de betalers en de gepensioneerden en de groei van het BBP.’