In Spanje gaat het zelfs om slechts vier mediabedrijven die 94% van de televisiemarkt in handen hebben en 78% van het publiek. De vier bedrijven zijn RTVE, Mediaset, Atresmedia en CCMA. Vier andere mediabedrijven bezitten in Spanje 97% van het radiolandschap: SER (Grupo Prisa), COPE, Uniprex en Radiocat XXI. Zij bereiken 80% van het publiek.
Gemiddeld risico voor Spanje
Dit blijkt uit een Europees onderzoek met medewerking van het Plataforma en Defensa de la Libertad de Información (PDLI) waarvan de resultaten werden gepubliceerd door El Espía Digital. Het onderzoek van het Europese centrum voor pluriformiteit en persvrijheid baseert zich op gegevens uit 2016. Dat zijn de meest recente die voorhanden zijn. Op basis van dit onderzoek loopt Spanje ‘een gemiddeld risico’ voor de pluriformiteit van de media. Er zouden voldoende objectieve elementen zijn die aangeven dat bepaalde politieke besluiten en politieke druk de onafhankelijkheid en de pluriformiteit van informatie kunnen beïnvloeden.
De drie uitdagingen die in het onderzoek worden omschreven zijn als volgt: Allereerst wordt gewezen op de juridische wijzigingen die door het eerste kabinet Rajoy werden doorgevoerd in het Spaanse medialandschap. De opvallendste daarvan is de invoering van de Ley de Seguridad Ciudadana geweest. De wet op de veiligheid van de burgers. In de volksmond is deze bekend als de ‘Muilkorfwet’. Het ongeautoriseerde gebruik van beelden van politieagenten of leden van mobiele eenheden en andere veiligheidsdiensten werd hierin verboden. Zo werd het moeilijker gemaakt om verkeerd optreden of misbruik door agenten aan de kaak te stellen.
De Strafwet werd gewijzigd en straffen tot drie jaar werden ingevoerd voor ‘verheerlijking of rechtvaardiging van een misdrijf’. In de tweede plaats wordt gewaarschuwd met betrekking tot de onafhankelijkheid van de media. Volgens het rapport bestaan er voldoende bewijzen voor manipulatie en invloed vanuit de overheid op de Spaanse staatsomroep RTVE, met name sinds 2012 toen de regering Rajoy het aannamebeleid bij die omroep veranderde. Leidinggevenden zouden worden aangewezen door de regering. Ook bij commerciële omroepen zou de mate van onafhankelijkheid en autonomie te wensen overlaten.
Tot slot wordt gewezen op de verslechterde arbeidsomstandigheden van journalisten. Salarissen gingen omlaag, veel journalisten werden gedwongen om voor zichzelf te beginnen en werken in onzekere omstandigheden voor erg weinig geld. Dit wekt een verslechtering van de nieuwsgaring in de hand volgens het rapport. Ook zouden vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in de hogere functies in medialand.
Recht op informatie niet gegarandeerd
De conclusie van PDLI luidt dan ook dat het recht op informatie van burgers, een recht dat gebaseerd moet zijn een pluriforme informatievoorziening en onafhankelijkheid van de media van politieke en economische machten ‘in Europa niet gegarandeerd is op dit moment’. Burgers kunnen niet op eenvoudige en transparante wijze achterhalen ‘wie de eigenaren van de media zijn en wat hun economische en politieke belangen zijn’-
In Spanje is het risico voor transparantie op basis van dit onderzoek 19%, terwijl het risico op concentratie (van meerdere media bij één bedrijf) toeneemt tot 59%. In andere Europese landen gaat het er niet veel beter aan toe in dit opzicht. De landen waar het risico op concentratie het grootst is zijn Bulgarije, Denemarken, Finland, Ierland en Luxemburg. In Luxemburg gaat het om drie bedrijven die het medialandschap domineren.
Met betrekking tot transparantie staan Griekenland en de Tsjechische Republiek (75%) en Luxemburg (69%) en Letland (63%) er het slechtst voor.
‘Burgers moeten op de hoogte zijn van wie de eigenaars zijn van de media om een inschatting te kunnen maken van hun geloofwaardigheid’, zegt Lutz Kinkel, directeur van het Europese Centrum voor Pluriforme informatie en Persvrijheid.