Het Tribunaal in Madrid is onderhevig geweest aan enige transformaties om het aan te passen aan het proces tegen de Catalaanse politici en de rol die zij speelden in de organisatie van het verboden referendum over onafhankelijkheid op 1 oktober 2017. De voorzitter van het Hooggerechtshof Carlos Lesmes noemde het vrijdag tegen de internationale pers een ‘enorm complexe organisatorische uitdaging’ voor een rechtbank waarvan de infrastructuur niet aangepast is aan processen van deze omvang. Om te concluderen dat het ‘De belangrijkste rechtszaak is die we ooit hebben gehad in onze democratie’. De rechtszaak, door velen ‘de zaak van de eeuw’ genoemd, zal de komende drie maanden alle aandacht opeisen na een intensieve voorbereiding van weken. Van de 600 geaccrediteerde journalisten zullen er circa 250 in het gerechtsgebouw aan het werk zijn en dan met name op dagen dat de ondervragingen van de 12 verdachten plaatsvinden.
Wie worden berecht?
In totaal zitten twaalf verdachten in de beklaagdenbank. Negen van hen waren lid van de Catalaanse regering.
Oriol Junqueras (Barcelona, 1969), ex-vicepremier van de Catalaanse regering. Sinds 2 november 2017 zit hij in voorlopige hechtenis.
Carme Forcadell (Tarragona, 1955), ex-voorzitter van het Catalaanse parlement. Sinds 2 november 2017 in voorlopige hechtenis.
Joaquim Forn (Barcelona, 1964), ex-minister van Binnenlandse Zaken van de Catalaanse regering. In voorlopige hechtenis sinds 2 november 2017.
Jordi Sánchez (Barcelona, 1964), ex-voorzitter van ANC en afgevaardigde in het parlement voor JxCat. In voorlopige hechtenis sinds 16 oktober 2017.
Jordi Cuixart (Barcelona, 1975), voorzitter van Òmnium Cultural. In voorlopige hechtenis sinds 16 oktober 2017.
Jordi Turull (Tarrassa, 1968), ex-minister van Territorium in de voormalige Catalaanse regering. In voorlopige hechtenis sinds 23 maart 2018.
Raül Romeva (Madrid, 1971), ex-minister van Buitenlandse Zaken van de voormalige Catalaanse regering. In voorlopige hechtenis sinds 23 maart 2018.
Carles Mundó (Vic, 1976), ex-minister van Justitie bij de Catalaanse regering. Zat in voorlopige hechtenis van 2 november tot 2 december 2017.
Meritxell Borràs (Barcelona, 1964), ex-minister van Regering en Huisvesting. In voorlopige hechtenis tussen 2 november en 4 december 2017.
Santi Vila (Granollers, 1973), ex-minister Territorium, Cultuur en Bedrijven. Bracht één nacht door in de gevangenis op 2 november 2017.
Waarom worden ze berecht?
De beklaagden worden berecht omdat ze leiding gaven aan het Catalaanse onafhankelijkheidsproces en omdat ze zich ongehoorzaam toonden ten opzichte van rechterlijke beslissingen. Hieronder de goedkeuring door het Catalaanse parlement van wetten voor ontkoppeling van de Spaanse staat, de intimidatie door organisatie van demonstraties op 20 september 2017 bij het Catalaanse ministerie van Economische Zaken, de oproep tot het organiseren van het onwettelijke referendum voor onafhankelijkheid, de daadwerkelijke organisatie van het referendum op 1 oktober 2017 en de daaropvolgende unilaterale verklaring van de onafhankelijkheid van Catalonië die door het Spaanse Grondwettelijke Hof werd opgeschort.
Aan de verdachten worden de volgende misdaden toegeschreven:
Rebellie: Hiervan worden negen separatistische politici beschuldigd die op dit moment in voorarrest zitten: Tegen Junqueras kan 25 jaar gevangenisstraf worden geëist. Tegen Forcadell en de twee Jordi’s 17 jaar gevangenisstraf en de rest van de voormalige regionale ministers 16 jaar.
Opruiing: Junqueras (12 jaar), Forcadell (10 jaar), de Jordi’s (8) en de rest van de voormalige ministers 11,5 jaar.
Ongehoorzaamheid: De drie voormalige ministers die op borg vrij zijn: Vila, Mundò en Borrás.
Verduistering van overheidsgelden: Deze aanklacht wordt alle voormalige leden van de Catalaanse regering ten laste gelegd.
Wat is de basis van de aanklachten?
Het geweld vormt de basis voor de aanklacht voor rebellie afkomstig van het Openbaar Ministerie en de extreemrechtse partij Vox. Deze is gebaseerd op de incidenten die plaats hebben gevonden tijdens demonstraties die de verdachten organiseerden op 20 september voor het gebouw van het regionale Ministerie van Economie en tijdens het verboden verklaarde referendum op 1 oktober. De aanklagers houden vol dat de verdachten middels intimidatie druk op burgers hebben uitgeoefend om de Spaanse staat in een slecht daglicht te stellen ten gunste van de onafhankelijkheid.
De advocaat van Staat reduceert de aanklacht wegens opruiing door geen geweld van de kant van de burgers te observeren, maar wel een vijandige houding. De verdediging blijft daarentegen het vreedzame karakter van het proces volhouden en suggereert dat het enige geweld dat op 1 oktober in de Catalaanse straten plaatsvond afkomstig was van de Spaanse politie.
Wanneer?
Het proces is dinsdagochtend 12 februari 2019 om 9 uur van start gegaan en zal elke dinsdag en donderdag plaatsvinden, afgezien van de mogelijkheid dat het Hof extra dagen inlast afhankelijk van hoe de zaak loopt. De bedoeling is dat het proces voor de regionale en gemeenteraadsverkiezingen van 20 mei aanstaande is afgerond. Daarmee zal het ruim drie maanden duren, hoewel de verdediging al heeft aangegeven grote twijfels te hebben over de haalbaarheid van deze termijn. Na afronding zal het nog weken duren voor een uitspraak volgt.
Wie zijn de aanklagers?
De verdachten worden aangeklaagd door drie partijen: Het Openbaar Ministerie dat de procedure startte met vier openbaar aanklagers; De Staatsadvocaat die de regering vertegenwoordigt en tot slot de politieke partij Vox die als burgerlijke partij optreedt.
Wie zijn niet aanwezig?
De belangrijkste aanvoerder van het Catalaanse proces naar onafhankelijkheid is Carles Puigdemont. Hij is niet aanwezig omdat hij sinds eind oktober 2017 in ballingschap in België verblijft. Naast hem verblijven nog zes andere separatistische politici buiten Spanje, te weten: de ex-ministers Antoni Comín, Lluis Puig, Meritxel Serret en Clara Ponsatí; de algemeen secretaris van de partij ERC MArta Rovira; het voormalige parlementslid van de partij CUP Anna Gabriel.
Wie zullen getuigen?
In de rechtszaak, waar Pablo Llarena optreedt als onderzoeksrechter en Manuel Marchena als voorzitter, zullen meer dan 500 getuigen worden opgeroepen, naast de 12 verdachten en de experts. Onder de getuigen ook politici zoals de Spaanse ex-premier Mariano Rajoy en zijn voormalige vice-premier Soraya Saénz de Santamaría, ex-minister van Financiën Cristóbal Montoro, ex-premier van Catalonië Artur Mas, de nationalistische premier van de Baskische regering Iñigo Urkullu, de huidige voorzitter van het Catalaanse parlement Roger Torrent, Ada Colau, burgemeester van Barcelona, Josep Lluís Trapero ex-chef van de Catalaanse politie Mossos d’Equadra en tal van agenten van de Guardia Civil, de nationale politie, de Mossos d’Esquadra en de Guardia Urbana.
Hoelang zal het proces duren?
Het Spaanse Hooggerechtshof spreek de laatste weken over twee tot drie maanden als leden ervan wordt gevraagd naar de verwachte duur van het proces. Wekelijks zullen drie sessies worden gehouden op dinsdag, woensdag en donderdag zowel in de ochtend als in de middag tussen 10 en 18 uur. Al is men voorbereid om meer dagen beschikbaar te stellen als het verloop van de zaak dat vereist. Het doel van het juridische orgaan is om het proces voor de verkiezingen in mei afgerond te hebben. Op uitzonderingen na zullen alle verdachten verplicht zijn bij alle zittingen aanwezig te zijn.
Wie zijn er nog meer aanwezig?
Er is plaats voor circa 100 personen in de rechtszaal. Hiervan zijn 24 plekken gereserveerd voor familieleden (2 per verdachte), 20 voor journalisten en de rest is gereserveerd voor publiek. De zitting wordt bijgewoond door de president van de huidige Catalaanse regering Quim Torra en twee van zijn ministers. Behalve dat de zaak te volgens is via verschillende televisiezenders wordt deze integraal uitgezonden via de website van de Spaanse rechterlijke macht.
Schertsvertoning?
Catalaanse separatisten zien het proces als de ‘schertsvertoning’ van het jaar. Zij blijven benadrukken dat het om vreedzame acties ging en dat er geen geweld werd gebruikt, zodat er geen sprake kan zijn van rebellie. Ze hebben flinke kritiek op de lange periodes van voorlopige hechtenis. Quim Torra zei hierover: ‘Dit is een proces tegen de democratie en tegen het recht op zelfbeschikking’. De onafhankelijkheidsbewegingen plannen op zaterdag 16 februari een manifestatie in Barcelona en op 16 maart volgt er een in Madrid.
Onafhankelijk proces?
Sinds de separatistische politici zijn opgepakt, doen ze er alles aan om de nationale en internationale publieke opinie en politiek te wijzen op het feit dat de Spaanse rechterlijke macht niet onafhankelijk is. Het belangrijk argument daarvoor is dat de Spaanse Raad voor de Rechtspraak – die de rechters van alle gerechtshoven benoemd – op zijn beurt wordt benoemd door het Spaanse parlement.
Uit een onderzoek van het Europese Netwerk van Raden voor Rechtspraak blijkt dat 78 procent van de Spaanse rechters de stelling onderschrijft dat promoties niet plaatsvinden op basis van deskundigheid en ervaring van rechters. Dit is het hoogste percentage in Europa, schrijft Maartje Bakker in de Volkskrant. Volgens de Eurobarometer is praktisch de helft van de Spanjaarden (49%) van mening dat het ‘slecht’ of ‘heel slecht’ is gesteld met de onafhankelijkheid van de rechtspraak in hun land. In het hooggerechtshof hebben drie progressieve, één neutrale en drie conservatieve rechters zitting. De voorzitter is de conservatieve rechter Marchena. Amnesty International uitte eveneens kritiek, omdat in het proces behalve Catalaanse politici ook leiders van burgerbewegingen (Jordi Cuixart en Jordi Sànchez) terechtstaan.
Leestips
‘Alsof ik in het rijtje van Hitler, Mussolini en Franco thuishoor’ (Trouw)
Proces tegen separatisten is test voor de Spaanse rechtsstaat (NRC)
Extreemrechts mede-aanklager in proces tegen Catalaanse politici (Joop/BNNVara)
Catalaanse separatisten staan terecht: Dit moet u weten over de grootste Spaanse strafzaak in jaren (VRTnws)