Van droge grond valt niets te halen en het oppervlak aan droge grond in deze hoek van het Iberisch Schiereiland wordt door verdergaande bodemerosie en uitblijvende neerslag steeds groter. Het gevolg is dat inwoners uit deze droge gebieden wegtrekken om elders hun bestaan op te bouwen. Diverse ondernemers, NGO’s en milieuwetenschappers kwamen samen en zijn het grootste landschaps-restauratieproject van Europa gestart. El País schreef er een interessant artikel over dat we hier samenvatten.
Een van die NGO’s is het Nederlandse Commonland dat succesvol was met een door hen ontwikkelde methode om de degeneratie van land tegen te gaan in Zuid-Afrika en Australië. Commonland is de voornaamste economische motor achter het project. Een andere is de stichting Alvelal die de sociaal-economische, ecologische en culturele omstandigheden van rurale gebieden wil verbeteren om het hoofd te bieden aan actuele bedreigingen zoals ontvolking, woestijnvorming en gebrek aan kansen en daarmee een voorspoedige toekomst voor het land willen creëren.
Eind 2014 was Commonland op zoek naar een gebied in Spanje om een nieuw ontwikkeld model op toe te passen. Men stuitte op een droog gebied dat een gedeelte van de provincies Almería, Murcia en Granada omvat. Hier is men nu begonnen om 1 miljoen hectare land te restaureren door er bomen, struiken en gewassen op te planten. Het gaat om een lange termijnproject want men verwacht dat het tot 2035 zak duren voor de jaarlijkse investering van 1,3 miljoen euro zich zal gaan uitbetalen.
Het project zal een enorm grote impact hebben en kan zelfs het lokale klimaat beïnvloeden doordat er meer water op de bodem komt en meer verdamping ontstaat vanaf de (nieuwe) bomen. De beslissende factoren om voor het gebied in Zuidoost-Spanje te kiezen waren voor Commonland en samenwerkingspartners de mate van bodemerosie en de ontvolking die samen de regio sterk hebben getroffen in sociaal en economisch opzicht. Volgens Willem Ferwerda van Commonland gaat het om het grootste land-restauratieprogramma in Europa, zo zegt hij in El País.
De visionairs willen eigenlijk een replica van The Great Green Wall of Africa in de Sahel. Hier werd een groot bos gecreëerd over de breedte van het hele continent in combinatie met de ontwikkeling van rurale projecten om de uitbreiding van de Sahara tegen te gaan en delen van het gedegenereerde Afrikaanse landschap weer tot leven te brengen.
Op de iconische berg La Meula in Vélez-Blanco (Almería) werden 50.000 steeneiken, jeneverbessen en dennebomen geplant. Op slechts een paar kilometer van de woestijn van Los Colorados vandaan, grenzend aan het Quaternary Geopark in Granada werken de broers Francisco en Álvaro Martínez in extreme omstandigheden om groenten, amandelen en olijven te cultiveren. ‘Dit is een moeilijk te cultiveren steppe-woestijn,’ zegt Francisco, een landbouwingenieur. ‘Er is elke nacht vorst in de grond en we hebben elke temperatuur tussen 80 graden en minus 30 graden Celcius gemeten. Bovendien zit er op slechts 20 centimeter onder de oppervlakte kalksteen in de bodem’. Geen ideale omstandigheden.
Andalusië en Catalonië hebben jaarlijks met meer bodemerosie te maken dan enige andere regio in Spanje, en een vijfde van dit land verliest meer dan 25 ton grond per hectare per jaar, volgens de National Soil Erosion Inventory 2017. ‘De bodem die we momenteel verliezen, is niet hernieuwbaar’, zegt Emilio González, expert van de universiteit van Córdoba.
Op het plateau in Almeria en Granada vormen amandelbomen het meest voorkomende gewas vanwege de hoge opbrengst ervan. De grond wordt steeds armer en raakt beschadigd door stortregens. ‘Dit land verliest elk jaar gemiddeld 1,8 mm van de toplaag – het meest vruchtbare deel – wat neerkomt op 20 ton aarde per hectare’, zegt Miguel Ángel Gómez, onderzoeker aan de Universiteit van Almería. Bovendien was er de afgelopen paar jaar weinig regen, variërend van 200 tot 400 mm per jaar.
Holistische visie
Naast het planten van 50.000 bomen en struiken op de hellingen van La Muela, hanteert men een holistische visie met het herstelplan dat het tegengaan van bodemerosie, regeneratieve landbouw, duurzame veehouderij, waterbehoud en ontvolking omvat.
Om deze problemen aan te pakken, zijn de investeringen gericht op bedrijven; geld wordt gestoken in lokale bedrijven die laten zien dat duurzame ontwikkeling de enige manier is om verder te gaan. Er is winstpotentieel nodig om het platteland bevolkt te houden. Bomen planten is niet voldoende. ‘Een boer zal niet overtuigd kunnen worden om van gewas veranderen als hij er geen winst mee kan behalen’, zegt Elvira Marin van Alvelal. Vélez-Blanco had in 1950 nog 7.000 inwoners en heeft er nu 2.000. Het gaat om vier inwoners per vierkante kilometer, dat is een bevolkingsdichtheid die lager is dan die van Lapland.
De eerste bedrijven zijn al begonnen. Amandelboeren, bedrijven die olijfolie uit eeuwenoude olijfboomgaarden verkopen, etherische oliën van aromatische planten, wijn, honing, bier en biologisch lamsvlees.
TUI en toeristen het binnenland in
Om de miljoenen toeristen die jaarlijks naar de Spaanse kusten tussen Benidorm en Marbella komen erbij te betrekken en bewustzijn onder hen te creëren, heeft Alvelal een overeenkomst gesloten met TUI. In samenwerking met deze touroperator kunnen mensen op excursie het binnenland in voor een gastronomiereis. Ze willen de toerist aanspreken die graag kennis wil maken met het echte Spanje en interactie willen hebben met de lokale bevolking.