De minutieuze plastic deeltjes bereiken de verste uithoeken van het berggebied dat het Iberisch Schiereiland van Frankrijk scheidt met de wind. Ze leggen vermoedelijk een onwaarschijnlijke hoeveelheid kilometers af voordat ze er neerdalen met regen of sneeuw. Zo kan het gebeuren dat het plastic dat nergens anders in statistieken terugkomt, op verlaten bergflanken en valleien waar amper iemand woont, terechtkomt.
Van de 335 miljoen ton aan plastic dat in 2016 werd geproduceerd, kwam 60 miljoen ton uit Europa volgens gegevens van de Plasticseurope.org. Datzelfde jaar arriveerde 27,1 miljoen ton bij afvalverwerkingsbedrijven. Volgens verschillende onderzoeken komt van al het plastic dat niet wordt gerecycleerd veel in de zee terecht. Op basis van de meest optimistische schattingen gaat het om 10 procent van de jaarlijkse productie. Maar waar blijft de rest?
Het meteorologisch meetstation van Bernadouze in het Franse gedeelte van de Pyreneeën houdt dagelijks de temperatuur, windsnelheid, windrichting, hoeveelheid neerslag en sneeuwhoogte bij. Daarnaast werd gedurende vijf maanden tussen 2017 en 2018 bijgehouden hoeveel plastic er terechtkwam. De resultaten van dit onderzoek werden onlangs gepubliceerd in Nature Geoscience en tonen dat bij dit station een gemiddelde hoeveelheid van 365 plastic deeltjes per vierkante meter per dag neerkomt. Belangrijk detail in dit opzicht is dat het station op 1.425 meter hoogte ligt en het dichtstbijzijnde dorp van enige omvang op 25 kilometer afstand ligt.
‘Deze hoeveelheid aan microplastic deeltjes bevindt zich binnen de rang wat hoeveelheid betreft die wordt aangetroffen in een miljoenenstad zoals Parijs’, zegt Deonie Allen, onderzoekster bij EcoLab in het Franse Toulouse en co-auteur van het onderzoek ‘Atmosperic transport and deposition of microplastics in a remote mountain catchment’. De onderzoekers konden de hoeveelheden plastic deeltjes in de Pyreneeën vergelijken met twee onlangs uitgevoerde onderzoeken in de Franse hoofdstad. Opvallend is dat de hoeveelheid in de Pyreneeën groter is dan die in de dichtbevolkte Chinese stad Dongguan met meer dan 8 miljoen inwoners. Hier wordt de hoeveelheid microplastic in de lucht geschat op 175 en 313 deeltjes per vierkante meter per dag.
Met het onderzoek in de Pyreneeën werd vrijwel elke soort plastic aangetroffen. Frangmenten, vezels en film die worden gebruikt in plastic zakken, flessen en verpakkingsmaterialen. Ook werden een aantal bolvormige microsferen aangetroffen, maar door de mate van slijtage kon niet worden bevestigd of deze afkomstig waren van bepaalde cosmeticaproducten.
De meerderheid van de deeltjes had een diameter van minder dan 50 micra’s: een duizendste milimeter en bijna alle vezels en filmdeeltjes hadden een lengte onder de 100 micra’s. Het meestvoorkomende plastic was polystyreen en polyethyleen, beide gebruikt voor de productie van plastic zakken en verpakkingen die in theorie te recycleren zijn. Een andere grote categorie (18 procent) waren de polipropyleenvezels, zeer gangbaar in de textielindustrie.
Omdat er bij de Pyreneeën geen grote metropolen liggen die een dergelijke hoeveelheid microplastic deeltjes kunnen verklaren, is de enige logische verklaring dat de deeltjes met de wind de bergen bereiken. Eerdere studies toonden aan dat bijvoorbeeld bacteriën duizenden kilometers kunnen afleggen totdat ze aankomen in berggebieden zoals de Sierra Nevada en stof uit de Sahara-woestijn haalt het regelmatig tot het midden van Europa. Daarbij kunnen microdeeltjes van plastic nog veel kleiner zijn dan een zandkorrel en fragmenten van film zijn zelfs nog lichter zodat ze makkelijker door wind meegevoerd kunnen worden.
Steve Allen, co-auteur van het onderzoek en onderzoeker aan de Universiteit Strathcycle in het Verenigd Koninkrijk, toonde met een model aan dat microdeeltjes vanaf een afstand van minstens 95 kilometer via de wind de bergen kunnen bereiken. Maar de dichtstbijzijnde grote steden Toulouse, Barcelona en Zaragoza liggen veel verder dan die afstand van het meetstation vandaan.