Beck en Samsonowski leefden in die duistere tijden, waarin homoseksualiteit bij wet verboden was, zonder iets te verhullen hun liefdesverhaal. Dit schreef de journalist Carlos Megía in de krant El País in juni. Hieronder volgt een vrije vertaling van het artikel.
Volgens Gino Felleman, de jongste zoon van Beck en Samsonowski, is het verhaal van zijn twee moeders vooral een liefdesverhaal: “Pia vertelde me: ‘Het kostte me slechts een moment om verliefd te worden op je moeder.’
Pia Beck, door velen beschouwd als de beste jazzpianist van de 20e eeuw, en Marga Samsonowski, leefden hun romance zonder die te verstoppen en veranderden hun exclusieve club, The Blue Note, in een oase van vrijheid en respect voor diversiteit aan de Costa del Sol.
Pia en Marga ontmoetten elkaar via Pete Felleman, echtgenoot van Marga en beroemde muziekradio-host in de jaren veertig en vijftig in Nederland. Hij had verschillende concerten van Pia uitgezonden en er ontstond een hechte vriendschap. Toen de vrouwen elkaar voor het eerst zagen, was de verliefdheid wederzijds. Het huwelijk ging niet goed en Marga, met twee kinderen en zwanger van de derde, besloot bij de pianiste te gaan wonen.
“Mijn vader nam het niet goed op en we hadden tijdens onze jeugd nauwelijks contact”, bevestigt Gino Felleman, die beweert dat zijn leven in Amsterdam volkomen normaal was. De reden voor zijn vertrek uit Nederland was Pia’s zeer drukke concertschema en niet dat beiden moesten vluchten om in vrijheid te leven, zoals destijds het gerucht was.
“Eerst was het idee naar Los Angeles te verhuizen, omdat Pia veel in de VS speelde, maar Marga wilde niet zo ver van haar familie wonen. Ze hielden van Spanje en in 1963 kwamen ze op vakantie naar Torremolinos, destijds de eerste populaire badplaats van de Costa del Sol, werden verliefd op de stad en besloten een jazzclub te openen in Pasaje Begoña”.
Het verhaal van de twee vrouwen die, zonder dat ze dat van plan waren, iconen van de LGBT-gemeenschap werden, is tegenwoordig niet veel meer dan een voetnoot in de stad Malaga. Gino erkent dat “het hem pijn doet en hem bedroeft” te zien hoe de nalatenschap niet de erkenning heeft gekregen die een ster van Beck’s omvang verdient. Zij benadrukte in elk van de duizenden interviews die zij gaf altijd de charmes van de Costa del Sol. Gino: “Zij en Marga waren twee iconen en wat zij teweeg hebben gebracht en bereikt hebben is enorm. In de VS was allang een film over hen gemaakt.”
Graffiti
Een graffiti in Pasaje Begoña, deels ter ere van Pia, is het enige spoor dat er is in Torremolinos. Jorge Pérez, voorzitter van de Vereniging Pasaje Begoña, die een deel van de verloren pracht en het verleden als bakermat van de LGTBI rechten terug wil brengen, wil meer erkenning voor Pia Beck in Torremolinos: een straat, een standbeeld, iets…’ Er is hoop want een productiebedrijf is een film aan het voorbereiden over het steegje in bekende badplaats aan de Costa del Sol dat kleur gaf aan de donkerste tijden. Perez meldt dat de vereniging al heeft gevraagd om een hoofdrol voor het personage Pia Beck.
The Blue Note
De pianiste opende haar eigen jazzclub The Blue Note in 1965 en dit werd al snel een ontmoetingsplaats voor de meest exclusieve nationale en internationale klantenkring, aangetrokken door de faam van de eigenaar. “In die tijd was ik een kind en ze lieten me maar een paar uur blijven. Arthur Rubinstein was een van de vaste klanten en werd bij veel gelegenheden aangemoedigd om kleine geïmproviseerde recitals te geven” herinnert Gino zich. Beroemdheden als Fred Astaire, Nat King Cole, Shirley MacLaine of Ginger Rogers staan in zijn familiefotoalbum.
Ambassadrice
Homoseksualiteit was tot 1978 strafbaar in Spanje. Desondanks ervaarden de vrouwen nooit enige haat uit hun directe omgeving. Waarom liet het regime van Franco dan toe dat twee lesbiennes als een echtpaar leefden en het gezicht waren van destijds een van de beroemdste plekken van het land? “Pia was een geweldige ambassadrice, ze promootte voortdurend de Costa del Sol en trok duizenden toeristen. Bovendien was ze Nederlands en wilde ze een diplomatieke confrontatie vermijden”, legt de vice-voorzitter van de vereniging Pasaje Begoña, Juan Carlos Parilla uit in El País. “Als het twee Spaanse vrouwen waren geweest, was er een volkomen andere situatie ontstaan”, voegt hij toe.
De normaliteit waarmee de relatie van Beck en Samsonowski werd gezien, zorgde ervoor dat, zonder een homobar te zijn, de homo’s en lesbiennes van die tijd in The Blue Note een plek vonden waar ze in alle vrijheid zichzelf konden zijn. “Zonder het te weten waren ze een maatstaf voor de groep lesbische vrouwen in een tijd dat vrouwen een onzichtbare en onderdrukte wezens waren in een patriarchale samenleving”, voegt Parilla toe.
Ondanks het feit dat Gino Felleman verzekert dat zijn moeders zich nooit bewust waren van het belang dat hun gemeenschappelijke leven voor de groep had en dat ze niet deden aan etiketten, speelde Pia in de jaren zeventig een grote rol ter verdediging van de rechten van homoseksuelen. De pianiste confronteerde de fameuze en ultraconservatieve activiste Anita Bryant en promootte een concert waarvan ze de opbrengsten gebruikte om een advertentie in The New York Times tegen de anti-homoseksuele toespraak van Bryant te betalen.
Faillissement The Blue Note
Twee jaar na de opening beleefde The Blue Note het ergste moment. Een terugkerende klant bood Pia aan om partner te worden en de dagelijkse gang van zaken over te nemen zodat ze zich uitsluitend op het muzikale aspect kon concentreren. Deze man vluchtte na een aantal zeer dure hervormingen in de feestzaal te hebben doorgevoerd. Geruïneerd en tot het uiterste in de schulden geraakt, verloren Pia Beck en Marga Samsonowski zelfs het huis aan de kust van Benalmádena waar ze met hun kinderen woonden.
In 1968 slaagden ze, na veel opofferingen, erin hun bedrijf nieuw leven in de blazen, maar de uitputting eiste zijn tol van de pianiste en eind 1969 besloot zij het pand te verkopen. “Toen kreeg ze een inzinking, ze wilde niet meer spelen, maar zich aan iets anders wijden”, zegt Gino.
‘Spaanse Stonewall’
Toen het Franco-regime in 1971 een inval uitvoerde in de Pasaje Begoña, waarbij meer dan honderd mensen werden gearresteerd wegens vermeende aanvallen op de openbare zeden en die tot tientallen gevangenen en deportatie leidden, werkten Beck en Samsonowski er niet meer. Deze ‘Spaanse Stonewall’ maakte een einde aan de oase van tolerantie en pluraliteit in de vroege jaren van Torremolinos als populaire badplaats.
Pia Beck richtte een makelaarskantoor op, schreef drie toeristische gidsen over de Costa del Sol voor Nederlanders en presenteerde – in vijf talen – een avondradioprogramma in Malaga. Na vijf jaar ging ze weer piano spelen en wereldwijd concerten te geven waarmee ze een van de grote meesters van de jazz werd.
Erkenning
Pia en Marga woonden hun laatste dagen met Gino in Churriana bij Malaga, vergezeld door Gino. Beiden stierven in 2009, op 84-jarige leeftijd. In Amsterdam is een brug naar Pia vernoemd en Pia blijft een icoon van het Nederlandse LGTBI-collectief. Carlos Megía, de schrijver van het artikel, concludeert dat Spanje wat dat betreft nog wel iets meer inspanning zou kunnen leveren om de belangrijke bijdrage van de dames aan de zichtbaarheid van de LGTBI-gemeenschap in Spanjeee van het land te erkennen en te eren.