De vertaling is onderdeel van het project Bibliotheca Erasmiana Hispanica dat alle werken van Desiderius Erasmus in de Spaanse bibliotheken inventariseert en onderzoekt. Taalkundigen van verschillende Spaanse universiteiten hebben voor het eerst het boek Colloquia (Dialogen) van Desiderius Erasmus naar het Spaans vertaald.
Erasmus schreef de eerste korte Dialogen om zijn leerlingen te leren schrijven en praten in het Latijn, maar gebruikte de latere Dialogen om zijn kritiek op kerk en maatschappij te uiten. Vanwege die kritiek werden de Dialogen in de 16e eeuw door de Spaanse Inquisitie verboden.
De vertaling en uitgave van het werk van Erasmus is gecoördineerd door de afdeling Latijnse Taal van de Universiteit van Córdoba. Hoofdonderzoeker Julián Solana noemt het een vilein en schaamteloos boek. Aan het project Bibliotheca Erasmiana Hispanica werkten meer dan veertig specialisten in klassieke talen van verschillende universiteiten, samen met medewerkers van bibliotheken en archieven in heel Spanje.
Met het onderzoek wilden ze de Dialogen beter leren kennen en tegelijkertijd onderzoeken hoe het in de 16e eeuw in Spanje werd gelezen en ontvangen. De publicatie van deze complete vertaling vormt het sluitstuk van het project.
Lijst van verboden boeken
De Dialogen stond op de lijst van verboden boeken van de Inquisitie, omdat Erasmus in het boek diep gewortelde sociale gebruiken en religieuze overtuigingen in twijfel trok, zoals bedevaarten of het verbod om vlees te eten tijdens de vastenperiode. Erasmus uitte ook kritiek op het verstandshuwelijk, op beeldenverering, huichelarij en op de misère als gevolg van oorlog.
‘Deze manier van kritiek uiten op het dagelijks leven zorgde zowel voor grote bewondering als hevige afkeer’, vertelt Julián Solana. Hij voegt daaraan toe dat de religieuze ordes het werk het heftigst bekritiseerden, zowel binnen als buiten Spanje. Zij verafschuwden vooral de uitspraken die sympathiseerden met de ideeën van Luther.
Sinds het boek door de Inquisitie in de ban werd gedaan is het niet meer in het Spaans gepubliceerd, tot in 1911 schrijver en vertaler Josep Pin y Soler twaalf van de Dialogen in het Catalaans vertaalde. Daarna zijn nog enkele gedeeltelijke vertalingen van het werk in het Spaans uitgebracht, maar dit is de eerste complete versie. De Dialogen van Erasmus zijn voorzien van 3.000 voetnoten om de verwijzingen naar de actualiteit van Erasmus van tekst en uitleg te voorzien.