De Europese Commissie heeft Spanje gewaarschuwd voor het plan om de manier waarop rechters worden benoemd bij de Algemene Raad voor de Rechtspraak (CGPJ) het bestuursorgaan van de rechterlijke macht, te hervormen. Brussel zegt dat de stap de rechterlijke onafhankelijkheid in gevaar zou kunnen brengen en de indruk zou kunnen versterken dat de Spaanse rechterlijke macht ‘kwetsbaar is voor politisering’. Dit schreef de krant El País op 15 oktober.
Premier Pedro Sánchez van de Socialistische Partij (PSOE) sprak vrijdag in Brussel over de hervormingsplannen en gaf aan deze te willen handhaven zoals ze nu staan, tenzij de belangrijkste oppositiegroep in Spanje, de conservatieve Partido Popular (PP), ermee instemt om te onderhandelen over de vernieuwing van de wettelijke waakhond. ‘Als de PP de wet gebruikt om de grondwet te blokkeren, heeft de wetgevende macht de plicht om de wet te wijzigen om de grondwet af te dwingen’, zei Sánchez, verwijzend naar het feit dat de PP de afgelopen twee jaar nieuwe benoemingen blokkeert.
Standpunt Brussel zeer duidelijk
Bronnen bij de Europese Commissie die door El País werden ondervraagd, weigerden commentaar te geven op de opmerkingen van Sánchez, maar waarschuwden dat ‘ons standpunt zeer duidelijk is en blijft zoals het donderdag werd gecommuniceerd. We zullen de ontwikkeling van deze zaak nauwlettend blijven volgen.’
Volgens Spanje begrijpt Brussel het niet
Bronnen in de Spaanse regering, zeiden dat Brussel de hervorming onvoldoende heeft begrepen en dat Spanje zal verduidelijken wat en hoe zij precies willen veranderen aan de manier waarop leden van de CGPJ, het orgaan dat ook toezicht houdt op de onafhankelijkhei van rechters, worden gekozen. De hervorming zou de noodzaak van een drievijfde meerderheid handhaven, maar de mogelijkheid toevoegen van een tweede stemronde 48 uur later, waarvoor alleen een absolute meerderheid vereist is.
Al twee jaar geen nieuwe benoemingen
De Europese Unie dringt er al lang bij Spanje op aan om de bezetting van de CGJP te vernieuwen omdat nieuwe benoemingen hier sinds 2018 zijn uitgesteld vanwege een gebrek aan parlementaire steun. Volgens de geldende Spaanse wetgeving is voor benoemingen een gekwalificeerde meerderheid van drie vijfde van de wetgevers in beide kamers van het parlement, het Congres van Afgevaardigden en de Senaat, vereist.
Wat wil de Spaanse regering?
De hervorming die de huidige regering nu wil doorvoeren zou de noodzaak van een drie vijfde meerderheid handhaven, maar daaraan de mogelijkheid van een tweede stemronde 48 uur later toevoegen, waarvoor alleen een absolute meerderheid vereist is. In het congres met 350 zetels zou dit 176 positieve stemmen in de tweede ronde betekenen in plaats van 210 vereist in de eerste.
Oplossen ad interim positie CGPJ
Spanje heeft op dit moment een minderheidsregering onder leiding van een centrumlinkse coalitie van de PSOE en Unidas Podemos. De afgelopen twee jaar blokkeerde de PP verlengingen van de benoemingen van de zittende rechters in de CGPJ. Als gevolg daarvan oefent de regelgevende instantie haar functies sinds december 2018 ad interim uit. De regering stelt nu dat de hervorming het probleem van de vastgelopen benoemingen zou oplossen. Iets waarop de Europese Commissie zelf kritiek heeft geuit. Bronnen bij de Commissie geven aan dat men daar ‘ernstig bezorgd’ is over de hervormingsplannen. ‘We waren bezorgd over het uitblijven van vernieuwing van de CGPJ, maar dat betekent niet dat je het op een manier kunt doen, waarbij je alle processen omzeilt’, zei een van de EU-bronnen.
Advies van Commissie van Venetië
Nu vraagt Brussel de Spaanse premier om een evaluatie van zijn hervormingsplan aan te vragen bij de Commissie van Venetië, een adviesorgaan van de Raad van Europa dat landen bijstaat in constitutionele kwesties. Dit bureau heeft in het verleden negatieve rapporten uitgebracht over gerechtelijke hervormingen in landen als Polen.
Rechterlijke onafhankelijkheid niet in gevaar brengen
‘De hervorming van de rechtsstelsels in de lidstaten moet altijd gebeuren in overleg met alle relevante partijen, inclusief de Commissie van Venetië’, aldus Christian Wigand, woordvoerder van het ministerie van Justitie van de Europese Commissie. ‘De lidstaten moeten de EU-normen volgen om te garanderen dat de rechterlijke onafhankelijkheid niet in gevaar wordt gebracht.’
Spanje geeft PP de schuld
De Spaanse regering heeft er desondanks vertrouwen in dat haar uitleg de EU-autoriteiten tevreden zal stellen en wijt de controverse aan de PP. Deze partij heeft het onderwerp in Brussel als een prioritaire aangelegenheid ter sprake gebracht. PP-leider Pablo Casado was donderdag in de Belgische hoofdstad om leden van de Europese Volkspartij te ontmoeten waar hij verklaarde dat de PP de kwestie van de CGPJ-hervorming zal voorleggen aan ‘de Europese instellingen, de Europese rechtbanken, de Raad van Europa.’
Waar de regering-Sánchez het meest boos over is, is de vergelijking met Polen en Hongarije, twee landen die herhaaldelijk zijn bestraft voor het schenden van de rechterlijke onafhankelijkheid. De Spaanse uitvoerende macht zal Brussel er nu van moeten overtuigen dat zijn hervormingsplannen zoiets niet doen.
Enquete onder Spaanse rechters
De CGPJ heeft vrijdag een enquête onthuld onder 1.000 Spaanse rechters. Uit de peiling blijkt dat 99 procent van de respondenten denkt dat ze volledig onafhankelijke beslissingen kunnen nemen in hun werk. Een andere belangrijke bevinding is dat 90 procent kritisch staat tegenover politici omdat ze zich van hun taken ontdoen en complexe zaken aan het rechtssysteem overhevelen in plaats van samen te werken om politieke overeenkomsten te bereiken.