Op 3 juli bereikten enkele daarvan de kracht 4 op de SChaal van Richter. Veel bewoners brachten de nacht op straat door. Daaronder de Nederlandse kunstenares Joke Volta. Zij maakt al een jaar waarnemingen, beelden en lokale ervaringen via het Internet in het Engels wereldkundig.
Evenals de andere Canarische eilanden is de jongste ervan, El Hierro, een zogenaamde schildvulkaan die is omgeven door het water van de Atlantische Oceaan. Deskundigen vermoeden dat zich al gedurende duizenden jaren een grote vulkanische magma-kamer onder deze eilanden beweegt en deze nu bezig is El Hierro te passeren.
Dat gebeurt niet ongemerkt, want sinds 17 juli 2011 zijn er vele duizenden, meest kleinere aardbevingen geteld, terwijl op 11 oktober op 7 km uit de zuidoostkust onder water een nieuwe vulkaan ging ontstaan.
Rotte eieren
Deze manifesteerde zich door een sterke verkleuring van het zeewater, de geur van rotte eieren (zwaveldamp) en de verschijning van brandend magma aan de oppervlakte.
De ‘jacuzzi’ schijnt nu grotendeels tot rust te zijn gekomen, terwijl momenteel nieuwe seismische activiteiten langs de zuidwestelijke zijde van het eiland daarvoor in de plaats zijn getreden.
Toeristenseizoen
De nieuwe geo-activiteiten vallen voor het eiland ongelukkig samen met het toeristenseizoen. Het prachtige, kleine eiland dat een ongekende natuur bezit, wordt bewoond door bijna 11.000 inwoners, die leven van landbouw en visserij, maar tevens van het rurale natuur- en sporttoerisme.
In april begon dit weer op te leven. Tijdens een rustige fase in de seismische en vulkanische activiteiten in mei dachten bewoners nog even dat de normaliteit weer zou terugkeren. Daaraan kwam op 3 juni 2012 een einde, toen zich een nieuwe aardbevingszwerm onder het midden en westelijke deel van het eiland begon te openbaren.
sterkere schokken
Tot dusver telde men meer dan 1.500 nieuwe bevingen, waarvan er ruim 230 gevoeld konden worden. Vooral op 2 en 3 juli werden bewoners opgeschrikt door een opeenvolging van sterkere schokken.
Welke invloeden de getijdenwerking van de volle maan en een paar snel aanstormende, geladen deeltjeswolken van de momenteel onrustige zon hierop omstreeks 5 juli zullen hebben, is nog niet bekend.
De afgelopen honderdduizend jaar is El Hierro zeker driemaal getroffen door aanzienlijke grondverplaatsingen, waarbij delen van de schildvulkaan in de Atlantische Oceaan verdwenen.
Tsunami
De grote landverschuiving van ‘El Golfo’, het noorden van het eiland, wellicht maar 15.000 jaar geleden, kan een hoge tsunami-vloedgolf hebben veroorzaakt. Of zoiets zich opnieuw zou kunnen herhalen als de nu door bevingen getroffen stijle zuidelijke flank van het vulkaaneiland plotseling enige kilometers in de diepte zou afglijden, weet men niet. De kans daarop wordt vooralsnog gering geacht.
Belangrijk is daarom wetenschappelijk veldwerk. Dat is grotendeels in handen van het Vulkanologisch Instituut van de Canarische Eilanden, Involcan, in samenwerking met het Nationale Geografische Instituut (IGN) te Madrid. Voorts volgen de organisatie AVCAN en nog andere instanties de dreigende ontwikkelingen.
Dit wetenschappelijke werk was van meet af aan controversieel door de inzet van geringe middelen en de te wensen overlatende gegevensverwerking. De grote terughoudendheid van autoriteiten werd door de bevolking niet altijd positief beoordeeld.
Het sluiten van een belangrijke verbindingstunnel tussen delen van het eiland zorgde in het najaar van 2011 zelfs voor enige onrust. Overwogen werd toen zelfs het hele eiland maar te evacuëren.
Waar moet je heen met een goede 10.000 personen, waaronder enige honderden buitenlanders? Over dieren maar niet gesproken. Men zag van dit plan af, toen op enige kilometers uit de kust voor de haven van La Restringa de zee danig begon te borrelen en daar onder water een vulkaan ging ontstaan.
Joke Volta
Op El Hierro woont al vele jaren de Nederlandse kunstenares Joke Volta. Zij koos ervoor om, geïnspireerd door de prachtige natuur en de heersende stilte, op dit eiland tot nieuwe scheppingen te komen.
Joke is door haar werk niet alleen op de Canarische eilanden bekend geworden als een gevierd kunstenares, maar ook ver daarbuiten. Haar werk wordt in veel landen geëxposeerd. Door haar lange ervaring op het eiland beschikte zij zodoende over de juiste relaties die het haar mogelijk maakten om via het Internet wereldwijd en op serieuze wijze aandacht te vragen voor de gebeurtenissen op El Hierro.
De Spaanse taal is niet bepaald de taal van de wetenschap. Daarom bleef de aandacht voor het eiland gering en was het bij veel internationale deskundigen niet goed duidelijk wat hier eigenlijk gebeurde.
Ze doet dit coördinerende veld- en vertaalwerk al bijna een jaar en betaalt haar belangrijke inzet grotendeels uit eigen middelen, met hulp van vrienden en donaties van belanghebbende relaties.
Met uitstekende foto’s laat zij dagelijks zien, wat zich op en rond haar eiland afspeelt. Haar verslagen geven deskundigen meer inzicht in de aktuële situatie zonder te moeten wachten op de vertaling van niet altijd even duidelijke Spaanse gegevens en latere persberichten.
Afgelopen december moest zij verhuizen en streek zij neer in het veiligere oosten van het eiland nabij het vliegveld. “Door alle gedoe leef ik hier nu nog steeds tussen niet-uitgepakte verhuisdozen, terwijl mijn atelier ook nog niet gereed is.
‘Weinig rust’
Ik zit nu 18 uur per dag achter een computer van het Internetcafé, omdat er in mijn huis nog geen verbinding is, doe vervolgens nog enkele uren waarnemingen, maak foto’s en houd interviews”, liet zij onlangs weten, “ik probeer daarna wat te slapen en te eten. Maar zelfs daar komt nu nog maar weinig van terecht. We hebben het laatste jaar maar weinig rust gekend op het eiland. Wat kan ik nog meer vertellen?”
Bezuinigingen
Spaanse onderzoekers ondervinden thans aan eigen lijf wat de onzalige “bezuinigingen” voor hun betekenen. Nu hun aanwezigheid met goede, moderne apparatuur op het eiland zo noodzakelijk is, blijken ze aangewezen op hulp van eilandbewoners die middelen en ruimten ter beschikking stellen om veldwerk en metingen te kunnen verrichten. Hoe autoriteiten daarom de veiligheid van de eilandbewoners kunnen inschatten, blijft een raadsel.
Code oranje
Op grond van de aanhoudende aardbevingen die in willekeurige golven periodiek optreden, bovendien door gemeten grondverplaatsingen die hier en daar meer dan 7 centimeter bedragen, heeft men uit voorzorg het zuidwestelijke deel van het eiland tot gevarenzone verklaard. Daar geldt de code “oranje” en moeten de maar weinige bewoners er radioberichten volgen, die kunnen oproepen tot evacuatie.
De huidige ondergrondse activiteiten hebben te maken met het omhoogdringen van vulkanisch magma onder het midden en westen van El Hierro. Dat breekt zich een weg door de grondlagen, wat aanleiding geeft tot aardbevingen. De meeste daarvan maar gering en niet merkbaar.
Deskundigen vermoeden dat zich vlak voor de kust ten westen van het eiland een nieuwe vulkaan gaat openen. De oceaan is daar meer dan een kilometer diep en het kan daarom nog lang duren voor hij zichtbaar wordt. Voor de mensen op El Hierro geen geruststellende gedachte, maar welzeker een uitdaging.
Nieuwe ideeën en creativiteit zullen mogelijkheden moeten blootleggen die tot dusver niet overwogen werden om te leven met hun vulkanen. Aan onze Joke Volta zal het niet liggen daaraan haar bijdrage te leveren.
Diario El Hierro, IGN, Avcan.org, Facebookpagina vulkanologisch instituut Canarische Eilanden