Deze ‘Valle de los Caídos’ werd tussen 1940 en 1958 gebouwd door duizenden krijgsgevangenen van het regime van Franco, nadat deze generaal de Spaanse burgeroorlog won die duurde van 1936 tot 1939. Ook de voormalige dictator werd er na zijn dood in 1975 begraven. Hij ligt achter het altaar in de enorme basiliek die uit rotsen werd gehouwen.
Massagraven
Na de burgeroorlog en de bijna veertig jaar durende dictatuur die daar op volgde werden duizenden slachtoffers van het regime begraven in massagraven verspreid over Spanje. Talloze Spanjaarden hebben nog geen idee waar hun familie is gebleven.
Anarchisten
Anders was dit voor María Purificación Lapeña. Haar familie kreeg in 1959 te horen dat de resten van haar grootvader en diens broer uit een massagraf in het noordoosten van Aragón werden overgeplaatst naar de Vallei der Gevallenen. De twee mannen behoorden tot de anarchisten en werden door troepen van Franco geëxecuteerd.
Discussie
De Vallei der Gevallenen zorgt al jaren voor discussie. Veel mensen vinden het onterecht dat zij via de belasting meebetalen aan het graf van de moordenaar van hun familie. Er liggen in totaal 30.000 doden van beide zijden begraven. De toenmalige socialistische regering nam in 2007 een wet aan, de wet op de historische herinnering, die mensen het recht gaf om resten van familieleden in massagraven te identificeren en eventueel elders te begraven.
Eerste keer ooit
María Lapeña stapte naar de rechter die eind maart oordeelde dat zij haar grootvader en oud-oom mag laten opgraven om ze een fatsoenlijke begravenis te geven. Dit is de eerste keer dat er personen uit de Vallei der Gevallenen worden opgegraven. Met dit oordeel opent de rechter de deur naar meer mogelijke verzoeken van nabestaanden tot het kunnen herbegraven van hun slachtoffers.
Mausoleum
Nog steeds is er in Spanje ook een discussie gaande over de resten van Francisco Franco zelf. Die zou eveneens elders begraven moeten worden, zodat de Vallei der Gevallenen een herdenkingsmonument wordt voor alle gevallenen uit de bloedige burgeroorlog in plaats van een mausoleum voor Franco dat nog steeds een grote aantrekkingskracht uitoefent op aanhangers van zijn regime.