Tussen 1940 en 1990 zouden er in Spanje duizenden baby’s zijn verdwenen. Eerst gebeurde dit tijdens de dictatuur van Francisco Franco, maar de zaken gingen volgens slachtoffers door tot ver in de jaren tachtig. Waar in eerste instantie ideologische motieven de grond vormde voor de babyroof, veranderde die later in economische motieven. De Spaanse katholieke kerk zou op grote schaal hebben meegewerkt aan deze praktijken. Nonnen, priesters en artsen werkten samen. Tegen de moeders van pasgeboren baby’s werd verteld dat haar kind tijdens of vlak na de bevalling was overleden. Vervolgens werd de baby ter adoptie afgestaan aan Franco-gezinde ouders.
De Spaanse overheid heeft dit jaar 100.000 euro vrijgemaakt in de begroting voor 2017, naar aanleiding van een historisch akkoord daartoe met de linkse partij Podemos. Het geld wordt gestoken in een digitaal platform en database waar DNA-materiaal gerelateerd aan het gestolen baby-schandaal kan worden opgeslagen en ingezien.
De onderzoekscommissie bestaat uit procureur-generaal José Manuel Maza, enkele leden van de Spaanse rechterlijke macht, leden van het Europees parlement en enkele leden van de katholieke kerk. Bij de Europese Unie zijn duizenden claims binnengekomen van families die op zoek zijn naar hun kinderen, broers, zussen, ouders, tantes of ooms.
Volgens Jude Kirton-Darling, Brits lid van het EP en hoofd van de delegatie bestaat er veel tegenstrijdige informatie met betrekking tot de zaak. Niet duidelijk is of het om op zichzelf staande zaken gaat of dat er sprake is van een groot netwerk. ‘Slachtoffers hebben totaal geen vertrouwen in politici en religieuze leiders’, zei Kirton-Darling in een e-mail. ‘Ze moeten aan teveel voorwaarden voldoen om ervoor te zorgen dat de claim als valide wordt beschouwd. Daarom voelden ze zich vaak gedwongen om op eigen houtje op onderzoek te gaan, zonder juridische of psychologische hulp.’ Ook blijkt vaak dat slachtoffers geen geld hebben voor een advocaat. Enrique Vila, advocaat en voorzitter van de vereniging SOS Bebés Robados die 400 families vertegenwoordigt. ‘De overheid zou advocaten moeten toewijzen, net zoals dat gebeurt bij slachtoffers van huiselijk geweld’, aldus Vila die vervolgt met: ‘Het is tijd dat woorden worden omgezet in acties’.
De katholieke kerk heeft in zoverre toegezegd mee te zullen werken door bepaalde dossiers alleen onder specifieke voorwaarden in te laten zien. Naar verwachting zal de onderzoeksdelegatie tussen juli en september een rapport publiceren met het standpunt van het Europese Parlement. Bij verschillende advocatenkantoren in Spanje zijn in totaal ruim 2.000 claims binnengekomen. Hiervan zijn er al 522 in behandeling genomen. Dat de tijd niet altijd aan de kant van de slachtoffers staat, blijkt uit het feit dat in 2013 de non Sor María overleed. Zij zou aan het hoofd hebben gestaan van een groot netwerk dat baby’s roofde en tegen betaling liet adopteren.
Het schandaal rond gestolen baby’s die in Spanje ‘niños robados’ worden genoemd, kwam in 2009 aan het licht. Het heeft verschillende kanten; die van ouders die vermoeden dat hun baby helemaal niet is overleden, zoals na de geboorte werd beweerd; die van de gestolen kinderen zelf die er – inmiddels volwassen – achter komen dat hun leven tot nu toe een leugen blijkt te zijn; die van mensen die te goeder trouw een kind adopteerden en nu, door de toenemende publiciteit, vermoeden dat hun kind van zijn biologische ouders werd gestolen én die van mensen die op zoek zijn naar verdwenen broers of zussen.
Raszuiveringstheorieën
Tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) werden de tegenstanders van het nationalistische regime van Franco gevangen genomen. Legerarts Antonio Valleja Najera had gebaseerd op de genetische raszuiveringstheorieën, die ook door de nazi’s werd gebruikt, bedacht dat alle kinderen bij hun republikeinse ouders weggehaald en elders bij gegoede families ondergebracht moesten worden om zo de invloed van het volgens Valleja bestaande ‘marxistische gen’ tot een minimum te beperken.
In de loop van de jaren vijftig veranderde het motief van de babyroof geleidelijk van ideologisch naar economisch. De meeste ouders betaalden omgerekend ongeveer 1.000 euro voor de baby’s die vooral werden gestolen van sociaal zwakkeren als alleenstaande moeders of prostituees. Voor ziekenhuizen, artsen en priesters vormde het zo een uiterst lucratieve en moeilijk op te geven bron van inkomsten.