Na de onofficiële volksraadpleging uit 2014 komt er in oktober opnieuw een referendum over een zelfstandige Catalaanse staat. In 2014 stemde nog 80% voor onafhankelijkheid, nu lijkt het erop dat nog maar een minderheid van de bevolking voor afscheiding van Spanje is.
Er is nog een ander belangrijk verschil tussen het referendum uit 2014 en nu. Als de Catalaanse regering wordt tegengewerkt bij het houden van het referendum, zal ze de onafhankelijkheid eenzijdig afkondigen en zichzelf tot republiek uitroepen. Daar is maar een minderheid van de Catalanen het mee eens.
Een ‘ontspoord proces’
Eduardo Mendoza, Spaanse schrijver en winnaar van de prestigieuze Premio Cervantes, noemt het referendum van 1 oktober een ‘ontspoord proces’. Ook Juan Marsé, die de literaire Cervantesprijs ook eens won, spreekt zich uit tegen een onafhankelijk Catalonië. Hij vindt dat het proces “rigoureus indruist tegen de principes van een rechtsstaat”. De beroemde Catalaanse zanger Joan Manuel Serrat zegt: “Ik doe niet mee aan een verkiezing die voor maar een gedeelte van de bevolking gehouden wordt en feitelijk niet bindend is”. Joan Botella, hoogleraar Staatswetenschap aan de Universiteit van Barcelona, benadrukt het ontbreken van internationale validatie; er is immers geen sprake van kolonisatie of overheersing. Het is in tegenspraak met de Spaanse constitutionele regelgeving, aldus Botella.
Eduardo Mendoza vergelijkt het referendum en de alsmaar heviger wordende onafhankelijkheidsdrang met een trein die maar door blijft razen. “Alles wordt nu op een hoop gegooid met het nationalisme. Maar het nationalisme is van heel andere tijden en niet meer relevant in deze kwestie…De consequenties van deze ontsporing zijn nu echter wel relevant en voelbaar, onder andere door de enorme kosten die het met zich meebrengt. Het is onmogelijk om een berekening te maken van alles wat al voor dit probleem gedaan is”, zegt Mendoza.
Statuut uit 2006 met grote gevolgen
Volgens Joan Manuel Serrat is de oorzaak van deze door Mendoza genoemde ontsporing terug te voeren naar het statuut uit 2006 waarmee Catalonië van de voormalige Spaanse premier Zapatero meer autonomie kreeg. De Partido Popular keerde zich tegen het statuut en ging over tot een boycot van Catalaanse producten. Sindsdien zijn de spanningen tussen de Catalaanse en de centrale regering alleen maar toegenomen. “Wat er ook gaat gebeuren, de nabije toekomst zal ernstige sporen nalaten en ik weet niet hoe de rest van Spanje daarmee om zal gaan”, aldus Serrat.
Onmogelijke situatie
Volgens schrijver en uitgever Jordi Herralde is de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd al sinds tijden aan de gang, maar in de afgelopen jaren onverwachts heviger geworden. Binnen de regering is de strijd hoog opgelaaid waardoor er nu een onmogelijke situatie is ontstaan. “Onafhankelijkheid lijkt me onmogelijk, gezien de huidige machtsverhoudingen, het internationale scenario en de samenstelling van het Catalaanse volk. Zelfs een groot deel van de onafhankelijkheidsstrijders, die realiteit en verlangen goed kunnen scheiden, zijn zich hiervan bewust”, zegt Herralde.
Cijfers uit een recent onderzoek van het Centro de Estudios de Opinion (CEO) die afgelopen vrijdag werden gepubliceerd, bevestigen de afname van het aantal voorstanders voor een onafhankelijke Catalaanse staat. 41,1% zegt voor en 49% zegt tegen onafhankelijkheid te zijn.