Na een mislukte staatsgreep in 1981 werd om politieke redenen zelfstandigheid van een groot aantal op het Spaanse grondgebied gelegen “provincies” afgekondigd.
Deze regio’s kregen een eigen politieke leiding die eigen spelregels mochten uitvaardigen, onder voorwaarde daarvoor een (grote) financiële bijdrage te leveren aan de Spaanse schatkist voor gezamenlijke diensten.
Lappendeken
Zolang er van enige economische groei sprake was, viel het niet erg op, dat er wezenlijke maatschappelijke en politieke verschillen bestonden tussen bijvoorbeeld Catalonië en Andalusië. Die tijden zijn al 3 jaar voorbij.
Daarbij is gebleken, dat het onder één noemer brengen van de financiële tekorten en schuld van de Spaanse “overheid” in Madrid, zoals die telkens door media en de Europese Commissie in Brussel naar voren worden gebracht, voor de van elkaar onafhankelijke provinciale regeringen een lastige opgave werd. H
Het gaat niet om één overzichtelijk samengestelde staatsbegroting, maar om een lappendeken van overschotten en tekorten waaruit eerst de “provinciale”, daarna de Spaanse regering in Madrid een optelsom moeten zien te maken.
Pijnlijk blijkt nu, dat Spanje minder voorstelt dan de som van de delen: Madrid heeft niet genoeg invloed op “provinciale” regeringen om eenduidige hervormingen in Spanje door te voeren.
Zelfbeschikking
“Provinciaal” staat tussen aanhalingstekens, omdat het niet om provincies gaat naar Nederlands model, maar om politiek onafhankelijke deelstaten, landen dus, met een hoge mate van zelfbeschikking.
De regering Rajoy wil van deze autonomie zoveel weghalen als nodig is, om de structuur van de Spaanse financiën, economie en werkgelegenheid op voortvarende wijze en nog voor of aan het begin 2013 op elkaar te kunnen afstemmen.
Dat zou moeten leiden tot een algemene herleving van de Spaanse conjunctuur. De gezamenlijke schuld zou daarbij -door verhoging van de efficiëntie- kunnen dalen van nu 8% naar ongeveer 3% of minder.
17 potentiële Kosovo’s
Ambitieus is dat zeker, maar ook niet onbereikbaar. Economische experts loven dit plan. Internationaal beschouwt men de regering Rajoy op de juiste weg te zijn.
Dat Spanje eerst nog door een diep dal moet, nu de crisis in zijn volle omvang zichtbaar is geworden, willen velen liever niet waar hebben.
Pessimisten spreken al over 17 potentiële Kosovo’s in Spanje en over een onophoudelijke reeks stakingen, waarvan de eersten in weinige dagen beginnen.
Niet ondenkbeeldig is voorts, dat Spanje aan het einde van 2012 ongeveer 500.000 werklozen meer zal tellen, wat de landelijke werkloosheid nabij 25% zou brengen.
Toerisme
Dat velen hierin nog niet willen geloven, komt ondermeer door de toename van het buitenlands toerisme naar Spanje, een sector die in 2011 met liefst 8% groeide.
Dat dit enkel kwam door overboeking van zonovergoten reizen naar landen waar de Arabische Lente met veel geweld was aangebroken, is men dan vergeten.
De voortekenen voor dit jaar zijn volgens José Manuel Soria, minister voor toerisme, allesbehalve gunstig. Hij denkt eerder aan een groei van 0.5% in 2012. Toerisme maakt ruim 11% uit van het bruto nationale product.
Tekorten naar 1,5%
Rajoy wil de “provinciale” tekorten nog dit jaar terugdringen naar 1.5%. Een percentage dat Antoni Castells, de voormalige minister voor financiën in Catalonië, met “onevenwichtig” afdoet.
“Waarom zouden de regio’s maar een kwart mogen bijdragen aan het totale, landelijke tekort?” argumenteerde hij in een artikel in The New York Times van 6 maart, “de regio’s zijn immers verantwoordelijke voor de helft van de algemene overheidsbestedingen. Waarom deze doelstelling, die bijna zeker niet te halen is”.
Catalonië
Een harde noot zal Rajoy krijgen te kraken met Catalonië, dat al lange tijd naar volledige zelfstandigheid streeft. Deze regio draagt bijna 9% (!) bij aan het bnp en krijgt daarvoor, naar zeggen, bitter weinig terug. Demonstratief heeft de regering aldaar bezuinigingen in gang gezet bij ziekenhuizen en scholen.
Rampjaar
Waar Zapatero de geschiedenis is ingegaan als een uitstekende president, die van Spanje een ietwat frivool, maar modern, tolerant land maakte, zo staat Rajoy nu al bekend om zijn koppigheid. Hij wil twee zaken tegelijk doorzetten: terugdringing van de staatsschuld en het op gang brengen van groei in de economie. Wat men in Brussel daarover zegt is hem om het even.
Waar Zapatero onvoldoende oog had voor de huizenbouw-bubbel, liever abortus en homo-huwelijken mogelijk maakte, staat Rajoy voor structurele dilemma’s, zoals de bevroren arbeidsmarkt met een enorme ongelijkheid en de onafhankelijke deelstaten die in het gareel gebracht moeten worden.
Franco’s hardhandige centralisatie van de macht komt bij velen in kwade herinneringen op. Daarom kan 2012 voor Spanje’s democratie en bevolking het jaar van de waarheid worden. Een rampjaar wordt het zeker…
Bronnen: Economist, New York Times
Zie ook: Spanje wil herziening autonome regio’s