Begin deze week berichtte de Spaanse krant La Vanguardia over het lot van de 630 migranten van de Aquarius en de reacties uit de politiek. Nog voor het reddingsschip de haven van Valencia had bereikt, lieten de vicepresident van de Spaanse regering en de Spaanse minister van Binnenlandse Zaken al weten dat deze mensen de gangbare asielprocedure zullen volgen en zij dezelfde behandeling zullen krijgen als alle andere bootvluchtelingen die in Spanje belanden.
Een dag laterzei de Valenciaanse vicepresident Mónica Oltra daarentegen dat er voor deze mensen een uitzondering zou worden gemaakt en dat ze allemaal asiel zouden krijgen. Maar nadat de Aquarius afgelopen zaterdag aan had gemeerd, maakte de Spaanse minister van Verkeer en Waterstaat bekend dat de migranten een ‘speciale vergunning’ van een maand krijgen en daarna de gebruikelijke procedure zullen volgen. Dat wil dus zeggen dat niet alle migranten van de Aquarius uiteindelijk zeker zijn van een toekomst in Europa.
Asielaanvraag
Wat betekent dit voor de 630 mensen uit verschillende Afrikaanse landen? De Spaanse krant La Vanguardia vroeg het aan de CEAR (Comisión Española de Ayuda al Refugiado), de Spaanse commissie voor hulp aan asielzoekers. Voor het toekennen van een asielaanvraag gelden twee criteria: de aanvrager is afkomstig uit een land dat in een gewapend conflict is verwikkeld (zoals Syrië of Yemen) of heeft gegronde vrees voor vervolging wegens ras, godsdienst, seksuele geaardheid, etc. Deze criteria zijn met name lastig aan te tonen voor migranten uit de Unie van de Arabische Maghreb (Algerije, Marokko, Tunesië, Libië en Mauritanië). Wordt de asielaanvraag afgewezen, dan belandt de aanvrager in een asielzoekerscentrum of krijgt meteen een bevel tot uitzetting.
Asielprocedure
Wanneer een aanvraag wordt toegekend, begint een procedure die 18 tot 24 maanden kan duren. In deze periode krijgen asielzoekers verschillende soorten ondersteuning, zoals gezondheidszorg, taalles, voeding en kleding. De eerste zes maanden worden asielzoekers opgenomen in overheidscentra of centra die door non-profitorganisaties worden geleid. In die periode wordt hun legale status afgerond. Bij moeilijke gevallen kan dat zelfs tot negen maanden duren. Daarna volgt de fase van ‘autonomie’ die nog eens zes maanden duurt. In die tijd krijgen ze ook hulp bij het vinden van werk. De financiële ondersteuning loopt ook in de laatste zes maanden van de procedure door, zodat ze zich verder kunnen ontwikkelen en klaar zijn voor het opbouwen van hun eigen zelfstandig leven. In uitzonderlijke gevallen kan deze ondersteuning tot zes maanden worden verlengd, met een maximum van twee jaar.
‘Over drie maanden in zelfde situatie als andere migranten’
Bij CEAR verwachten ze dat het merendeel van de aanvragen uit de Aquarius tot de asielprocedure wordt toegelaten, gezien de impact van de media’ op deze zaak. Maar het statushouderschap duurt tien jaar. In deze periode moeten migranten aantonen dat ze vijf jaar in Spanje hebben gewoond en werk hebben. Dan pas komen ze in aanmerking voor een permanente verblijfsvergunning.
2% van alle aanvragen leidt tot statushouderschap
De Afrikaanse advocaat Manuel Lino Silva, die al dertig jaar in Spanje woont en juridische bijstand verleent aan mensen die worden uitgezet, is niet erg optimistisch. Hij denkt dat bijna niemand van de Aquarius het statushouderschap zal krijgen. Volgens Silva heeft in Spanje tot nu toe nog geen 2% van alle aanvragen tot toekenning van het statushouderschap geleid. Het enige dat volgens hem verschilt met mensen die in een sloep aan land komen, is het warme onthaal. “Ik denk dat hun situatie over drie maanden hetzelfde eindigt als bij andere vluchtelingen”, volgens de advocaat.
De CEAR is blij met het besluit van de Spaanse regering om de 630 migranten op te vangen en hoopt dat dit ‘aanleiding is voor een kentering van het migratiebeleid van de EU’. Daarnaast wil de organisatie dat de Europese Commissie onderzoek doet naar eventuele sancties tegen Italië, omdat diens optreden ‘indruist tegen de internationale afspraken over reddingsoperaties op zee en het recht op asiel’. Ook roept de CEAR de Europese lidstaten op ‘hun medeverantwoordelijkheid te nemen’.
In 2017 nam Spanje 13% van de alle bootvluchtelingen op
In het rapport Los muros invisibles tras la Frontera Sur (De onzichtbare muren na de zuidgrens), dat de CEAR begin dit jaar presenteerde, waarschuwde de organisatie dat het aantal vluchtelingen dat de Spaanse kust bereikte in 2017 is verdrievoudigd: er kwamen meer dan 22.000 personen aan (bijna 13% van de aankomsten via de Middellandse Zee). In totaal werden er 223 dode migranten geregistreerd die probeerden het land te bereiken. Volgens de CEAR krijgen de mensen die via zee Spanje bereiken bij aankomst te weinig informatie over hun politieke status en hebben ze ernstige problemen met het aanvragen van asiel. Tevens voldoen de voorzieningen in de havens en cellencomplexen niet aan de voorwaarden en zijn er vaak geen tolken aanwezig. Wat de organisatie ‘zeer ernstig’ vindt, is dat vluchtelingen bij aankomst systematisch worden aangehouden, zonder rekening te houden met hun individuele situatie. ‘Want,’ aldus de CEAR, ‘het ontnemen van iemands vrijheid geldt als laatste rechtsmiddel’.