De lijst werd in november 2007 geïntroduceerd en wordt gebaseerd op een reeks criteria gebaseerd op het historische en architecturele belang van het erfgoed in kwestie. Zo wordt de staat waar de monumenten zich in bevinden in kaart gebracht en het risico dat het loopt op verder verval. Vanaf de introductie van de Rode Lijst werd 13,4 procent van de gebouwen die erop terechtkwamen gerestaureerd. Dat zijn 99 van de in totaal 738 Spaanse gebouwen op de lijst.
Dat klinkt positief maar aan de andere kant komen er voortdurend nieuwe gebouwen bij. Onder de meest recente toevoegingen is bijvoorbeeld het Teatro Bellas Artes in San Sebastián. Dit is perfect te herstellen, behalve dat het op dit moment geen beschermde status geniet en de eigenaar het wil slopen om er woningen voor in de plaats te bouwen, het klooster van Santa Fe in Zaragoza, dat zich in een ‘complete staat van verlatenheid bevindt en een groot risico loopt op instorting’. Ook het versterkte paleis Los Zúñiga in Curiel de Duero (Valladolid) staat op de Rode Lijst en wordt bestempeld als een ‘ruïne vanwege verlatenheid’ die steeds verder in verval raakt. De Torre-Castillo de Freila in Granada en het aquaduct in Albatana in Albacete werden eveneens onlangs toegevoegd.
Per regio
Bovenaan de lijst met monumenten die gevaar lopen staat de regio Castilla y León met 239 gebouwen. Daarna volgen Andalusië met 90 meldingen en Aragón met 69 zich in zorgelijke toestand bevindende panden. Madrid en Catalonië hebben in totaal 21 en 12 monumenten op de lijst.
In Catalonië figureert vooral burgerlijk erfgoed op de lijst zoals de Masía Can Ballot-Gallifa in Castillo Torre Salvana of het Palacio del Laberinto de Horta.
De Balearen staan onderaan en hebben met slechts één vermelding de kleinste hoeveelheid monumentale panden die in gevaar zijn: het Casal de Can Fábregas stond in de negende eeuw bekend als Llonjeta del inquisidor Pere Gual (1493-95) en functioneert nu als hoofdkantoor van het Heilig Ambt (Santo Oficio) in Palma de Mallorca. Hier vonden tijdens de inquisitie veel rechtszaken plaats die waren gericht op de conversie van joden.
De Rode Lijst wordt periodiek geactualiseerd door een wetenschappelijke commissie die uit experts uit verschillende disciplines bestaat. Toch functioneert de lijst niet als een academisch werk, maar meer als een oproep aan de samenleving om die te waarschuwen en bewust te maken van de risico’s die verbonden zijn aan bepaalde elementen van het historisch erfgoed in het land.
Elk gebouw op de Rode Lijst wordt het kort omschreven, elk element komt aanbod, de geschiedenis en de huidige staat waarin het zich bevindt. Ook worden er foto’s toegevoegd om die omschrijving visueel te bekrachtigen. De monumenten worden verdeeld in de categoriën ‘archeologisch erfgoed’ (33), burgerlijk erfgoed (204), militair erfgoed (197) en religieus erfgoed (291) en natuurlijk erfgoed (13).
Via de website Listarojapatrimonio.org kun je zelf kijken welke monumenten erop staan en waarom. Er is een zwarte lijst waar monumenten opstaan die van de Rode lijst zijn verwijderd omdat ze zijn verdwenen of zodanig zijn aangetast dat er geen terugkeer naar de monumentale staat mogelijk is. Gelukkig staan er 154 monumenten op de Groene Lijst met monumenten die vanwege restauratiewerkzaamheden of anders uit de gevarenzone zijn geraakt.