Madrid mag zich met recht dé Europese museumstad noemen. Samen met de twee andere vooraanstaande musea Thyssen Bornemisza en het Reina Sofia, vormt het museo del Prado het hart van het Spaanse kunstbezit. De aanzienlijke collectie Spaanse, Vlaamse, Nederlandse en Italiaanse kunstwerken trekt jaarlijks meer dan drie miljoen bezoekers.
Geschiedenis van het museum
Het museum is gehuisvest in een gebouw dat in 1785 werd ontworpen in opdracht van de toenmalige koning Karel III. De bestemming van het gebouw bleef lang onduidelijk, totdat Karels kleinzoon Ferdinand VII op aandringen van diens vrouw besloot er een museum van te maken. In 1819 werd het Nationaal Museum voor Schilder- en Beeldhouwkunst voor het publiek opengesteld. Dit museum bevatte alle kunst die vanaf de 15e eeuw door de Spaanse koningen was verzameld. De Spaanse troon toonde zo aan heel Europa dat de Spaanse kunst niet onder deed voor andere relevante stromingen uit die tijd. Het museum beschikte toen al over ruim 1500 werken afkomstig uit de koninklijke paleizen, zorgvuldig verzameld door zowel de Habsburgse als de Bourbon monarchen. Deze indrukwekkende koninklijke kunstcollectie is tot op heden te bezichtigen in het Prado museum.
Na de initiële opening van het museum is nog een grote en zeer waardevolle kunstcollectie toegevoegd van schilderijen, beeldhouwkunst, prenten, tekeningen en decoratieve kunstobjecten door erfenissen, donaties en nieuwe aankopen.
Ontsnapt aan bombardementen
Het is bijna een wonder dat de gehele koninklijke kunstcollectie nog in tact is. In 1936 bombardeerden troepen van Generaal Franco het museum. De redding kwam van de Republikeinen, die de 300 belangrijkste kunstwerken in vrachtwagen wisten te laden en naar Valencia brachten. Tot na de Burgeroorlog bleven de schilderijen in Geneve waarna ze weer veilig terug zijn gebracht naar het Prado in Madrid.
Omvang huidige collectie
De huidige collectie van het museum bestaat uit ongeveer 7600 schilderijen, 1000 beeldhouwwerken, 4800 prenten, 8200 tekeningen, een grote verzameling decoratieve kunstobjecten en historische documenten. Hiervan worden nu ruim 1300 werken tentoongesteld. Ruim 3000 werken zijn tijdelijk uitgeleend aan andere musea of opgeslagen in magazijnen.
Spaanse schilderkunst
Het Prado heeft de grootste en waardevolste collectie Spaanse schilderkunst ter wereld, vanaf het Romanticisme tot en met de 19e eeuw. Wereldberoemde kunstwerken van onder andere el Greco, Zurbarán, Murillo, Velásquez, Sorolla en Goya sieren de muren van het prachtige museum.
De hoofdrol is echter weggelegd voor Diego Velasquez (1599-1660) en Francisco de Goya (1746-1828). Bijna vijftig werken zijn van de hand van Velasquez, vrijwel allemaal afkomstig uit de koninklijke kunstverzameling. Velásquez werd door Philips IV benoemd tot hofschilder en werd tevens zijn voornaamste cultureel adviseur. Hij schilderde geen gemoedelijke familieportretjes, maar hij liet zien wat er achter de koninklijke maskers schuil ging. Hierdoor werd hij ook wel ‘de schilder van de waarheid’ werd genoemd.
Las Meninas
Het absolute hoogtepunt waar de meeste toeristen voor naar het Prado komen, is Velasquez’ schilderij ‘Las Meninas’ (de Hofdames). Centraal staat het prinsesje Margarita met twee hofdames, een hond op de voorgrond en een dwerg. Helemaal achter in de hoek staat de koning met zijn koningin, afgebeeld in een spiegel. Velásquez beeldde ook zichzelf op het doek af. Hoe langer je voor het schilderij staat, hoe meer vragen er op je af komen. Wie kijkt er nu eigenlijk naar wie? Er zijn dan ook heel wat theorieën over gemaakt en heel wat boeken over volgeschreven. Las Meninas is een schilderij dat in die tijd behoorlijk revolutionair was met de kinderen, dwergen en hond op de voorgrond. In het dagelijks leven van die tijd stonden zij alles behalve in de spotlights.
Familia de Carlos IV van Goya
Las Meninas inspireerde de schilder Goya tot het schilderen van zijn groepsportret ‘Karel IV en zijn familie’. Ook hij plaatst zichzelf op het doek terwijl hij de koninklijke familie schildert. Het schilderij meet maar liefst 280 x 336 cm en is het grootste schilderij dat hij als hofschilder maakte. De leden van de koninklijke familie staan op een pijnlijk realistische manier op het doek afgebeeld. De niet al te rooskleurige afbeelding was voor de koninklijke familie geen probleem, voor hen gold de bevestiging van de absolute macht in de moeilijke tijden voor de Europese vorstenhuizen van de 18e eeuw.
Jeroen Bosch
Een andere publiekstrekker in het museum is het schilderij “De tuin der lusten” van de Nederlandse Jeroen Bosch, door de Spanjaarden El Bosco genoemd. Koning Filips II was een groot bewonderaar van Bosch en kocht alles wat hij maar van hem kon vinden. Het ging zelfs zo ver dat de oorspronkelijke eigenaar van het doek door de Spaanse vorst geëxecuteerd werd omdat deze Oranjegezind was. Het drieluik “De tuin der lusten” is het bekendste werk van Bosch dat in het Prado te zien is. Opmerkelijk detail is dat dit schilderij oorspronkelijk als decoratie diende in de slaapkamer van Filips II.
Er zijn, onder andere, ook werken van de Hollandse meesters Jacob van Ruisdael, Gabriel Metsu, Rubens en Rembrandt te bezichtigen in het museo del Prado.
Exposities
Naast de indrukwekkende vaste collectie van het museum zijn er doorlopend interessante exposities te bezoeken. Zo is er momenteel een tentoonstelling van de Italiaanse schilder Titiaan “Tiziano; Dánae, Venus y Adonis, las primeras poesías”. Met poesías worden werken van Titiaan bedoeld die hij voor Filips II schilderde tussen 1553 en 1562. Waarschijnlijk was het de koning zelf die de schilder de opdracht gaf mythische werken te maken die hij als geheel tentoon zou gaan stellen. De zogenaamde poesías lieten zich niet met symboliek of morele criteria duiden, het was het resultaat van de ‘dichterlijke vrijheid’ die Titiaan zich eigen maakte om geschreven teksten in afbeeldingen uit te drukken.
Van 18 maart tot 13 september 2015 brengt het Prado museum werken van Picasso uit het Zwitserse Kunstmuseum in Bazel samen met werken uit de eigen Picasso collectie. Het museum in Bazel zal in die maanden een verbouwing ondergaan en brengt belangrijke werken over naar Madrid. Ook het museo Reina Sofía zal in die periode Picasso’s uit het kunstmuseum tentoonstellen.
Lees ook in deze serie over museo Reina Sofia in Madrid, museo Thyssen Bornemisza in Madrid en over Teatro Museo Dalí in Figueres.