Juan Manuel Ruiz, wetenschapper van het Spaans Oceanografisch Instituut, noemt de situatie van de Mar Menor ‘een huiveringwekkend milieudelict dat milieuactivisten, vissers en wetenschappers jaren geleden al aan zagen komen’. Boosdoener is de overmatige aanwezigheid van nitraten in het water afkomstig van de kunstmest uit de intensieve landbouw en het rioolwater afkomstig uit de steden.
Nitraat in het water
Door de hoge nitraatconcentratie in het water vindt er zogeheten eutrofiëring plaats, een toename van voedingsstoffen waardoor een excessieve groei van plankton ontstaat. De grote hoeveelheid plankton veroorzaakt een zuurstoftekort in het water waardoor de vissen naar de oppervlakte komen en hier sterven. Maar liefst drie ton dode vissen en schaaldieren werden gisteren uit het meer gehaald. Volgens Antonio Luengo, minister van Landbouw van de regio Murcia, is de vissterfte een gevolg van de gota fría in september.
Bron van het probleem
Daar is echter niet iedereen het mee eens. Volgens Ruiz heeft de gota fría de huidige vissterfte in gang gezet, maar is dit niet de bron van het probleem. Die is terug te voeren naar de jaren zestig en zeventig toen de groei van het toerisme en de landbouw explodeerden. In de jaren negentig werden al de eerste tekenen van een verstoord ecologisch evenwicht als gevolg van eutrofiëring waargenomen.
Groene soep
In 2016 werd er voor het eerst alarm geslagen: de Mar Menor was langzaam in een groene soep aan het veranderen door de explosieve groei van plankton. Hierdoor bereikte het licht de diepere lagen niet meer, verdween de vegetatie en ontstond er een ernstig verstoord ecologisch evenwicht.
Maatregelen
Begin september dit jaar keurde het ministerie van Ecologische Transitie een milieuplan goed met 21 maatregelen die in de komende tien jaar uitgevoerd moeten worden. De kosten van het plan bedragen tussen 430 en 615 miljoen euro. Sindsdien wordt er tussen de centrale en de regionale regering gediscussieerd over wie welke kosten voor zijn rekening moet nemen.
Op 10 oktober jongstleden werd door de bestuursraad van de regioregering Murcia het Plan de Gestión Integral del Mar Menor y la Franja Litoral (Plan voor Integrale Maatregelen voor de Mar Menor en de kust) goedgekeurd. Een plan dat al in 2012 zijn intrede had moeten doen volgens de richtlijnen van de Europese Unie. In het plan is onder andere opgenomen dat er geen nieuwe havens gebouwd mogen worden, dat voor vaartuigen een maximale snelheid geldt en dat gewaakt moet worden voor de kwaliteit van het zoutwater.
Terese Ribera, minister van Ecologische Transitie bevestigde gisteren dat de massale vissterfte “blijk geeft van een onuitvoerbaar plan”. Aanstaande woensdag zal ze in gesprek gaan met de regiopresident over dit onderwerp. Laatstgenoemde bespreekt de toestand van de Mar Menor vandaag met politieke groeperingen en de burgemeesters van de omringende gemeenten.
Zuurstoftekort verergerd door gota fría
In 2018 leek het volgens de politici de goede kant op te gaan met het zoutmeer: het water zag er weer helder uit. Volgens Ruiz is toen al aangegeven dat de politici het te positief inzagen. In augustus dit jaar bleek dat hij gelijk had: de hoeveelheid plankton was weer toegenomen en er was opnieuw sprake van een ‘groene soep’. Daarna kwam in de eerste helft van september nog de gota fría waardoor een enorme hoeveelheid water en modder in het meer terechtkwam, samen met grote hoeveelheden nitraat afkomstig uit de landbouw. Hierdoor is een zoetwaterlaag ontstaan die zich niet mengde met het zoute water in het meer. Het zoute water kon niet meer bovenkomen met verstikking van de fauna en flora tot gevolg.
Het zuurstoftekort is het zoutmeer is inmiddels afgenomen, maar het regiobestuur erkent wel dat een massale vissterfte zoals deze zich nu heeft voorgedaan ieder moment op een andere plaats in het meer opnieuw kan voordoen. De maatregelen die nu worden getroffen bestaan dan ook voornamelijk uit het onderzoeken van de kwetsbare plaatsen en het zo snel mogelijk weghalen van de dode vissen. Ook wordt de mogelijkheid onderzocht om zuurstof toe te voegen aan het meer, maar daar worden op korte termijn geen resultaten van verwacht.
Situatie al eerder onderzocht
Het openbaar ministerie van Milieu van de regio Murcia heeft een onderzoek geopend naar de oorzaak van de grote hoeveelheid dode vissen in de Mar Menor. Het is niet voor het eerst dat de situatie van het zoutmeer de rechtbank haalt. Ook in 2016 toen de Mar Menor groen kleurde is er door het openbaar ministerie onderzoek gedaan naar de oorzaak van de vervuiling. Destijds werden 34 politici, ambtenaren, zakenlieden en landbouwers ervan beschuldigd al minstens 15 jaar “zeer goed op de hoogte te zijn van de explosieve en ongecontroleerde landbouwactiviteit in dat gebied die een onomkeerbare schade veroorzaakt aan de Mar Menor” en vervolgens niets ondernamen om dit te voorkomen.