In 2018 werd in opdracht van het Spaanse ministerie van Verkeer en Waterstaat een onderzoek naar het mobiliteitspatroon van de Spanjaarden uitgevoerd. Daarvoor werden miljoenen telefoons gevolgd zonder dat de gebruikers daarvan vooraf op de hoogte waren gesteld. De resultaten die met dit onderzoek werden verkregen zijn nooit gepubliceerd.
Het ministerie betaalde 150 duizend euro voor geanonimiseerde gegevens over de locaties van de telefoons van de 16 miljoen klanten die Orange op dat moment had. Gekeken werd naar het weg-, trein-, water-, en luchtverkeer in heel Spanje tussen de verschillende Spaanse provincies.
Ook ministerie gebruikte geanonimiseerde gegevens
Na de bekendwording vorige week van het gebruik van telefoongegevens door het INE, rees de vraag of dit al dan niet een schending van de Wet op Bescherming van Persoonsgegevens betrof. Dat bleek niet het geval te zijn en zelfs de overheid zelf voerde dus begin 2018 al een soortgelijk onderzoek uit met behulp van ‘big data’ zonder de telefoongebruikers daarvan op de hoogte te stellen. In dat onderzoek werden gedurende twee afzonderlijke maanden gegevens verzameld die representatief werden geacht voor het hele jaar. Het ministerie zegt daarbij de regelgeving omtrent de bescherming van persoonsgegevens in acht te hebben genomen en alleen geanonimiseerde gegevens te hebben geanalyseerd. Het telecombedrijf dat de gegevens leverde heeft daarvoor openheid moeten geven over de procedures die gebruikt zijn om de anonimiteit te garanderen. Volgens het ministerie is het dan ook onmogelijk om aan de hand van de gegevens te herleiden welke personen in het onderzoek gevolgd zijn.
Geen openheid over onderzoekresultaten
De resultaten van het onderzoek dat in opdracht van het ministerie werd uitgevoerd zijn nooit gepubliceerd. De enige informatie over de onderzoekresultaten die naar buiten kwam was een PowerPointpresentatie die in maart van het vorig jaar werd gehouden voor een groep deskundigen in Madrid. Een verzoek voor een kopie van het onderzoek door de Spaanse krant El País in het kader van de Wet op de Transparantie werd door het ministerie afgewezen. Als reden werd aangevoerd dat de informatie nog geanalyseerd moest worden en de resultaten dus nog niet bekend waren. Negen maanden later echter was er nog steeds niets over het onderzoek bekend.
Volgens het ministerie zijn gegevens over de mobiliteit van de Spanjaarden fundamenteel voor de strategische planning binnen de transportsector (infrastructuur en dienstverlening) en benadrukt dat deze wijze van gegevensanalyse het onderzoek volledig objectief maakt omdat “we zo zien wat de burgers daadwerkelijk doen in plaats van wat ze zeggen te doen”.