Zeker twee van deze omringende bomen zijn eveneens meer dan 1000 jaar oud. Het gaat om exemplaren van de zwarte den, een boomsoort die al eeuwenlang gebruikt wordt voor de bouw van scheepsmasten en dwarsliggers voor treinsporen. Vanwege de hoge ligging is dit bosje van eeuwenoude bomen ontkomen aan de houtkap.
Levend archief met historische informatie
Twintig jaar geleden ontstond voor het eerst belangstelling voor dit zwarte dennenbos in het natuurpark nadat het in 1998 voor het eerst werd ontdekt door het Instituto Pirenaico de Ecología. Tien jaar later werd door bosonderzoekers Reyes Alejano en Javier Vázquez, verbonden aan de Universiteit van Huelva, het wetenschappelijk onderzoek naar de bomen voortgezet. Volgens Alejano gaat het om een authentiek levend archief met historische informatie over het klimaat en de interactie tussen mens en bos. Het onderzoeksteam van Alejano nam in totaal 432 boommonsters uit het zwarte dennenbos en 169 houtmonsters van historische gebouwen af uit Granada, Úbeda en Huéscar.
Het dennenbos in natuurpark Sierras de Cazorla is bijzonder omdat hier zowel de rivier Guadalquivir als de Segura ontspringen. Wegens de houtkap ten behoeve van de scheepsbouw werd de Sierra de Cazorla door de Spaanse overheid ook wel de ‘maritieme provincie’ genoemd. Aanvankelijk werden de boomstammen vervoerd met muildieren, later vond het transport via de rivieren plaats, tot aan Córdoba en Sevilla. In Sevilla werd het hout gebruikt voor de bouw van de Koninklijke Tabaksfabriek, waar tegenwoordig de universiteit in gehuisvest is.
Meer oude zwarte dennen in Jaén
Het deskundigenteam van Alejano deed ook onderzoek naar zwarte dennenbossen in de Sierra de La Sagra (Granada) en La Cabrilla Baja, Bavanoguera, Poyos de la Mesa en Linarejos in Jaén. De oudste zwarte den uit deze gebieden is 692 jaar oud. Om de bomen te kunnen dateren, is op een hoogte van 1,3 meter een doorboring in de stam gemaakt.
Het onderzoek naar de bomen wordt ondersteund door National Geographic, dat weer steun kreeg van het voormalige ministerie van Economie en Competitie. Het onderzoek richtte zich op het behoud van de oude bomen die zich moeten aanpassen aan de klimaatverandering. Dat is niet voor niets geweest, want oude dennenbossen zijn zeer zeldzaam, zeker in het zuidwesten Europa: maar 0,7% van de Europese bossen heeft bomen van vergelijkbare leeftijd. Oude bomen in droge gebieden zijn kwetsbaarder en herstellen langzamer na periodes van ernstige droogte. Tegelijkertijd zijn de jongste exemplaren nog kwetsbaarder voor droogte dan de oude exemplaren.
Met een beetje geluk, als zich geen bosbranden of verwoestend onweer voordoen, blijven deze bomen in het natuurpark in Jaén de oudste levende wezens die dateren uit dezelfde periode als de Medina Azahar, de ruínes van een voormalige Arabische stad nabij de stad Córdoba, en zelfs nog ouder dan de Giralda in Sevilla. In tegenstelling tot tradities in andere landen, heeft de oudste boom van Spanje voor zover bekend nog geen eigennaam gekregen.