De premier van Catalonië liet nog even op zich wachten door een uur later dan aangekondigd te verschijnen. Onenigheid binnen de pro-onafhankelijkheidscoalitie lag daaraan ten grondslag bleek later. Wat velen vreesden is echter niet gebeurd. De regionale premier heeft vandaag geen eenzijdige afscheiding van Spanje afgekondigd. Niet vandaag. ‘Catalonië zal een onafhankelijke staat in de vorm van een republiek zijn’, zo ging hij voort. Dit werd gevolgd door een lang applaus van zijn coalitiegenoten in het parlement. Om een dialoog met Madrid te kunnen laten ontstaan, stelt hij die onafhankelijkheidsverklaring nog even uit. Puigdemont had het over een paar weken. Hij sprak erover om ‘het proces’ op vreedzame wijze’ en ‘met respect’ voor alle Catalanen voort te zetten.
In zijn speech ging hij uitgebreid in op het harde politieoptreden dat veel Catalanen belet zou hebben hun stem uit te kunnen brengen en waarbij veel gewonden vielen. Desonanks hebben toch ruim 2 miljoen Catalanen vóór onafhankelijkheid gestemd. Puigdemont verwees met betrekking tot dit resultaat nog naar de door zijn separatistische coalitie goedgekeurde referendumwet, die stelt dat de onafhankelijkheidsverklaring legitiem is zodra er meer stemmen vóór dan tegen waren.
‘We staan open voor dialoog. Ik doe een beroep op de verantwoordelijkheid van iedereen en vraag de EU om betrokken te zijn bij het proces. Vandaag doen we een gebaar van verantwoordelijkheid ten gunste van verdere dialoog’, zo ging hij verder. De dialoog vormde de rode draad in zijn toespraak. Puigdemont wil bemiddeling van de EU en een de-escalering van geweld en confrontatie. Hij sprak ook meerdere keren expliciet álle Catalanen en zelfs alle Spanjaarden toe. Hiervoor ging hij zelfs even over van het Catalaans in het Spaans. ‘De huidige relatie met Spanje is niet langer houdbaar’. Voorts sprak Puigdemont over de lange geschiedenis die vooraf is gegaan aan zijn taak. Een aaneenschakeling van pogingen van de Catalaanse regering om meer autonomie te verkrijgen.
Inés Arrimadas, lid van de oppositiepartij Ciudadanos, was de eerste die kon reageren op de toespraak van de premier. Zij veroordeelde scherp de wijze waarop Puigdemont en zijn club verdeeldheid hebben gezaaid in de Catalaanse samenleving en tussen de Catalanen. Ze benadrukte dat niemand het resultaat van het referendum heeft erkend. ‘Ik herhaal niemand, behalve de mensen in uw clan’. Arrimadas, geboren en getogen in Andalusië sprak gepassioneerd over alle Catalanen die net als zij Catalonië zien als ‘hun grond’ (tierra), Spanje als hun land en Europa als hun toekomst. ‘In ons hart passen drie identiteiten. Wij willen niet dat uw ons hart breekt’. Verder zei ze nog dat Puigdemont en de zijnen een vertegenwoordiging zijn van het ‘slechtste nationalisme van Europa’.
Miguel Iceta van de Catalaanse socialisten stelde dat er niet een onafhankelijkheidsverklaring uitgesteld kan worden die niet gedaan is en stelde directe regionale verkiezingen voor als enige uitweg voor dit probleem. In verschillende talen benadrukte hij: ‘38,47% is niet het Catalaanse volk en een minderheid kan nooit de meerderheid verdrukken’.
Coalitiepartner voor onafhankelijkheid CUP noemde de toespraak van Puigdemont ‘een teleurstelling’. ‘Vandaag kwamen we naar het parlement voor de onafhankelijkheidsverklaring’, zei Anna Gabriel van CUP om te vervolgen dat de enige vorm van dialoog die mogelijk is met de Spaanse regering die vanuit de onafhankelijke republiek Catalonië is. De jongerenafdeling van CUP noemde de toespraak een ‘ontoelaatbaar verraad’.
De Spaanse regering heeft de impliciete onafhankelijkheidsverklaring ‘ontoelaatbaar’ genoemd. ‘Het is niet toelaatbaar een impliciete onafhankelijkheidsverklaring te doen om deze later expliciet uit te stellen’. De regering beschouwt de toespraak van Puigdemont dan ook gewoon als een unilaterale onafhankelijkheidsverklaring. Bovendien baseerde Puigdemont zijn uitspraak op het illegale referendum, waarvan de resultaten ook nog eens opnieuw geteld lijken te zijn.
De regering in Madrid kwam dinsdagavond al samen om te bespreken wat de gevolgen van de toespraak zullen zijn en te bepalen welke de volgende stappen zijn die moeten worden gezet.
Commentatoren spreken al van dat Puigdemont iedereen tevreden heeft willen houden, maar dat dat onmogelijk is gebleken binnen de huidige context.
Buiten het parlement waar voorstanders van onafhankelijkheid zich hadden verzameld, was sprake van een grote teleurstelling. Eerst leefde men nog even op toen Puigdemont het eerste deel van zijn zin sprak, maar toen hij vervolgens meldde dat de werkelijke onafhankelijkheidsverklaring nog even op zich laat wachten, terwijl de Generalitat de dialoog probeert aan te gaan, waren er veel teleurgestelde reacties.
Grupo Planeta, het grootste mediabedrijf van Spanje, heeft direct na de toespraak van de Catalaanse premier bekend gemaakt morgen te vertrekken uit Catalonië. Het bedrijf volgt hiermee andere bedrijven als Banco Sabadell, CaixaBank, Fundación La Caixa, Abertis, Catalana Occidente, Naturhouse, Dogi, Gas Natural, Colonial, San Miguel… en vele andere die eerder deze week al hun vertrek aankondigden.