Slaap je slecht omdat je rugpijn hebt, of heb je rugpijn omdat je slecht slaapt? Deze vraag was aanleiding voor onderzoekers van het Spaanse REIDE (onderzoeksgroep naar oorzaken van rugpijn) om een verband te leggen tussen slaapkwaliteit en rugpijn.
Onderzoek met Spaanse patiënten
In het onderzoek is drie maanden lang bij 883 patiënten (uit heel Spanje) met nek- of rugklachten gekeken in hoeverre een goede kwaliteit van slaap de klachten verminderde. Deze patiënten werden allemaal behandeld voor hun klachten met uiteenlopende therapieën zoals revalidatie, medicatie of zelfs chirurgische ingrepen. Een goede slaap, zo bleek, veranderde wel iets aan de nekklachten, terwijl de rugklachten onveranderd bleven. Met deze uitkomst zouden patiënten met nekklachten naast de medicatie die zij hiervoor slikken, geholpen zijn met een gezonde nachtrust. De onderzoeksresultaten zijn als twee verschillende onderzoeken (een voor nekpijn en een voor rugpijn) gepubliceerd in respectievelijk het wetenschappelijk tijdschrift Clinical Journal of Pain en in het European Journal op Pain.
Wereldwijd is lumbago (rugpijn) de meest voorkomede pijn die een negatieve invloed heeft op de dagelijkse activiteiten. Nekpijn neemt hierbij een vierde plaats in. 80% van de pijngevallen zijn acuut en omdat ze vanzelf weer verdwijnen, wordt dit niet als een groot probleem voor de volksgezondheid gezien. Het probleem is juist de overige 20% die bestaat uit de chronische pijngevallen.
Drie maanden slaap en pijn bijhouden
De onderzochte patiënten moesten aan het begin en einde van het onderzoek gegevens noteren over de ervaren pijn en de kwaliteit van de slaap. De gegeven antwoorden zijn niet onderling vergeleken omdat patiënten een verschillende perceptie van slaap en pijn kunnen hebben. Wel zijn de uitkomsten geschikt om per individu iets te zeggen over het verband tussen slaap en pijn. Binnen de onderzoeksgroep waren er relatief evenveel slechte slapers onder de patiënten met nekpijn als onder de patiënten met rugpijn, namelijk zes op de tien. Echter, alleen bij de patiënten met nekpijn kon worden geconcludeerd dat een slechte slaapkwaliteit aan het einde van de drie maanden samenging met verergering van de pijnklachten.
Aanpakken slaapprobleem
“Het is van belang om deze onderzoeksresultaten te gebruiken in de praktijk van de zorgprofessionals”, zegt Elena Martínez, revalidatiearts en medeonderzoeker. “Bij patiënten met nekklachten moeten we nagaan hoe ze slapen. Als we slechte nachtrust kunnen verhelpen, kunnen we daarmee waarschijnlijk voorkomen dat de acute pijnklachten chronisch worden”, voegt ze toe. Een volgende stap in het onderzoek is te kijken of een behandeling voor slecht slapen ook daadwerkelijk de nekklachten heeft verbeterd. Een waterdichte oorzaak-gevolg relatie moet nog met onderzoek worden aangetoond.
Mechanismen achter het slaap-pijnverband
Het onderzoek verklaart nog niet waarom slecht slapen de nekpijn verergert, maar er bestaan hiervoor een aantal aannames. Zo zou slecht slapen neurologische centra kunnen prikkelen die de pijn registreren. Een andere mogelijkheid is dat de coördinatie tussen verschillende spiergroepen beïnvloed wordt door slechte slaapkwaliteit en de spierspanning wordt verhoogd. Ook is nog niet duidelijk waarom goede nachtrust wel verbetering van nekklachten en niet van rugklachten geeft. Wellicht wordt rugpijn door meer relevante factoren beïnvloed die niet van invloed zijn op nekpijn, zoals het tillen van zware voorwerpen. Maar dat wil nog niet zeggen dat de mechanismen achter het positieve effect van goede slaap op nekpijn, niet op rugpijn van toepassing zijn.