December 1978: Een ziekenhuis ergens in Spanje. Een doktersafspraak. Je ging in de wachtzaal zitten en werd na lang wachten opgeroepen. Iedereen, ziek of niet, mocht er roken en deed dat ook. De artsen noteerden alles op papier.
December 2018: Een ziekenhuis ergens in Spanje. Een afspraak met de dokter. Je neemt plaats in de wachtkamer en hoeft niet lang te wachten. Normaal gezien lopen afspraken niet veel uit. Niemand rookt want dat is verboden. Vrijwel iedereen kijkt op zijn of haar mobiele telefoon. Artsen noteren alles in hun computer. Voor de afspraak had je al veel informatie op zak, na het raadplegen van internet.
Het hier geschetste beeld is wellicht een beetje overdreven en zal tussen verschillende Spaanse regio’s ook flink verschillen, maar feit is wel dat er een groot verschil is tussen het functioneren van de gezondheidszorg in Spanje in 1978 en anno nu.
Ook externe factoren zoals de toegenomen levensverwachting spelen daarbij een rol. Deze nam tussen 1978 en 2017 toe met bijna negen jaar. De gemiddelde leeftijd ging van 74,5 jaar (74,5 voor vrouwen en 71,5 voor mannen) naar 83 jaar (85 jaar voor vrouwen en 80 voor mannen).
In 1978 benijdde men in Spanje de geneeskunde op het gebied van ernstige ziektes in landen als de Verenigde Staten, Groot Brittannië of Duitsland. Nu is het niet meer nodig om je ergens over de grens te laten genezen en komen buitenlanders juist vaak naar Spanje vanwege de uitstekende gezondheidszorg.
Recht op bescherming van de gezondheid
De grondwet van december 1978 erkende in artikel 43 het recht van alle burgers op bescherming van gezondheid en wees de overheid aan als verantwoordelijke voor de organisatie van de volksgezondheid.
In de daaropvolgende jaren werd de gezondheidszorg, naast het onderwijs en de pensioensvoorziening een van de drie mijlpalen van Spanje als welvaartsstaat. Dit aan de hand van een openbaar en gratis gezondheidszorgstelsel dat kon wedijveren met de particuliere gezondheidszorg.
De gezondheidszorgwet uit 1986 bevestigde het Nationale Gezondheidsstelsel (SNS). De overheveling van het gezondheidszorg systeem van de centrale regering naar de zeventien autonome Spaanse regio’s werd in 2002 voltooid.
De afgelopen veertig jaar gezondheidszorg in Spanje leverden een positief resultaat op. Niet alleen de gezondheidsresultaten zijn verbeterd, maar ook de middelen, de processen en de kwaliteit van de zorg die met succes verschillende ziekten te lijf te gaat. De ziekenhuizen van toen lijken in niets meer op de ziekenhuizen van nu.
Vier decennia lang vooruitgang
De grootste Spaanse mijlpalen op gebied van gezondheid in de afgelopen vier decennia zijn het strengere tabaksbeleid, het feit dat Spanje al jarenlang wereldleider is op het gebied van orgaantransplantaties en de ontwikkeling van medicijnen en technieken met betrekking tot bijvoorbeeld geassisteerde voortplanting.
De opkomst van internet bracht patiënten op een eenvoudige manier in aanraking met een enorme hoeveelheid informatie die men eerder niet had. Patiëntenverenigingen konden er mede daardoor voor zorgen dat patiënten een grotere rol speelden bij hun behandeling en en dat de stigmatisering van zieken is afgenomen.
Genetische therapie, persoonlijke medicatie, empowerment van de patiënt, CT (computertomografie) of MRI (magnetic resonance imaging) zijn concepten en uitdrukkingen die in 1978 ver van de dagelijkse werkelijkheid stonden en die tegenwoordig aan de orde van de dag zijn. Over preventie, gezonde gewoontes, het gevecht tegen een zittend leven, psychologie als therapie of antistress-technieken werd vroeger niet gedacht zoals nu.
Wel zijn er andere problemen gekomen zoals obesitas, ziekten als diabetes en een toegenomen aantal andere chronische ziekten als gevolg van een gestegen levensverwachting.
Vergrijzing als uitdaging voor de zorg
Volgens het Spaanse bureau voor de statistiek is nu 18,7% van de bevolking ouder dan 65 jaar. In 2031 zal dat 25,6% zijn en in 2066 34,6%. Op dit moment zijn er in Spanje drie miljoen mensen die ouder zijn dan 80 jaar en 600 duizend die ouder zijn dan 90 jaar. Maar er wordt ook gezegd dat door die gestegen levensverwachting vijftigers de nieuwe veertigers zijn en veertigers de nieuwe dertigers. Sommige experts beweren dat de levensverwachting kan oplopen tot 100 jaar.
Vooruit kijken
Toch zijn er in Spanje nog allerlei doelen die de overheid wil bereiken. Bovendien werd er de afgelopen tien jaar tijdens de economische crisis flink bezuinigd op de zorg, wat de kwaliteit ervan niet ten goede is gekomen. Het onvolledige financieringsmodel voor de gezondheidszorg moet nog worden afgerond; De gezondheidszorg moet gelijk zijn in alle Spaanse autonome regio’s; de economische duurzaamheid ervan moet samengaan met de sociale duurzaamheid. Ook moet de gezondheidszorg zich richten op problemen zoals eenzaamheid, afhankelijkheid, invaliditeit en persoonlijke contact met kwetsbare patiënten wanneer de technische geneeskunde dit niet kan bieden.
De gezondheidszorg is nu gedigitaliseerd en overzichtelijker ingericht. Waar in 1978 de thermometer het middel was om je gezondheid te meten en de verbandtrommel het gereedschap, wordt de gezondheid nu gemeten aan de hand van apps op je telefoon en big data. Hoe zal een doktersafspraak er over 40 jaar uitzien? Zul je het huis uit moeten om naar een de dokter te gaan? Zullen er dokters zijn zoals nu of zullen robots het hebben overgenomen?