Het hogedrukgebied boven het grootste deel van het Iberisch Schiereiland zorgt er niet alleen voor dat het kwik steeg tot ongekende hoogten voor een februarimaand. In heel Spanje neemt daarmee ook de luchtvervuiling toe. In minstens 26 steden zijn gedurende enkele dagen de wettelijk toegestane limieten verbroken voor de fijnstofdeeltjes (tussen 10 en 2,5 micrometer) en in sommige gevallen voor de nog kleinere deeltjes (minder dan 2,5 micron). Dit blijkt uit meetgegevens van de verschillende stations voor luchtkwaliteit verspreid over het land en verzameld door de milieubeweging Ecologistas en Acción. In verschillende gemeenten in 13 van de 17 autonome regio’s in Spanje werden de wettelijke limieten overschreden.
‘Deze deeltjes zijn in steden vooral gerelateerd aan het verkeer over de weg’, legt Juan Bárcena van de milieubeweging uit. ‘Het weer helpt mee de vervuiling te verspreiden of deze juist te accumuleren’. Dat regen en wind uitblijven als gevolg van het hogedrukgebied voorkomt dat de deeltjes zich verspreiden over een groter gebied. Hierbij kan eveneens een massa lucht gevuld met stof uit Afrika worden opgeteld die via het westen van Spanje verder het land binnentrekt. Tot slot is het gebrek aan maatregelen om het verkeer in en rond steden te beperken een belangrijke factor.
De steden waar sinds vorige week de grenzen werden overschreden zijn A Coruña, Ávila, Gijón, Oviedo, Torrelavega, Santander, Bilbao, Vitoria, San Sebastián, Logroño, Tudela, Zaragoza, Barcelona, Valladolid, Madrid, Castellón, Valencia, Alicante, Murcia, Villanueva del Arzobispo, Bailén, Córdoba, Granada en Sevilla. En op de Canarische eilanden Santa Cruz de Tenerife en Las Palmas.
Luchtvervuiling zorgt jaarlijks voor 10.000 vroegtijdige sterfgevallen in Spanje, volgens Isabel Urrutia, specialist en ademhalingsaandoeningen van de Spaanse vereniging voor Longziekten en Hartchirurgie (Separ). Dat is 3 procent van alle overlijdens. Men heeft berekend dat 15,5 miljoen mensen op plekken wonen waar de aanbevolen minima overschreden worden.
Volgens Julio Díaz Jiménez, chef van de afdeling Epidemiologie en Biostatistiek van de Nationale School voor Gezondheid zijn de werkelijke gegevens van de schade hoger dan de berekende. Men is pas alert vanaf een bepaalde concentratie van vervuilende stoffen, maar onder deze hoeveelheden is er ook sprake van schadelijke gevolgen.
In enkele gemeenten zijn de protocollen wel vanaf het weekend geactiveerd. Enkele beperken zich tot eenvoudige waarschuwingen aan de bevolking. Anderen gaan verder met snelheidsbeperkingen of beperkingen van vervuilende voertuigen in specifieke zones. Ecologistas en Acción laakt het gebrek aan maatregelen tegen dit probleem van de autoriteiten. Behalve Asturië, Barcelona, Madrid, Murcia, Sevilla, Valencia en Valladolid beschikt het grootste deel van de stedelijke gebieden in Spanje niet over protocollen om de inwoners tegen de schadelijke gevolgen voor de gezondheid van luchtvervuiling te beschermen.
In november berekende de krant El País dat 15 miljoen Spanjaarden lucht inademen die volgens normen van de Europese Unie ongezond is.