Het gaat voornamelijk om de groep patiënten die ernstige coronasymptomen heeft gehad. Littekenweefsel in de longen en een verhoogd risico op trombose zullen naar verwachting de meest voorkomende restverschijnselen zijn. Hoe ernstig en langdurig deze zijn, is vooralsnog niet bekend. Maar met het oog op het grote aantal Covid-19-patiënten in Spanje, bereiden de ziekenhuizen en gezondheidscentra zich voor op de te verwachte nazorg aan deze groep mensen.
Een van de kenmerken van Covid-19 is een overactieve reactie op het virus van het immuunsysteem waardoor ernstige weefselschade van meerdere organen kan ontstaan. Het orgaanstelsel dat het meest wordt aangedaan zijn de longen, maar er kan ook schade ontstaan aan de nieren, lever en het hart. Bovendien kunnen trombose, perifere vaatontstekingen en zenuwaandoeningen voorkomen. In de meest ernstige gevallen kan er sprake zijn van hersenvliesontsteking met oriëntatieproblemen, delirium en verwardheid die na het ziekenhuisontslag nog kan aanhouden. Kortom, Covid-19 is een multi-orgaanziekte waarvan alle mogelijk voorkomende gevolgen nog niet in kaart zijn gebracht.
Multidisciplinaire nazorg
In veel Spaanse ziekenhuizen wordt er nu al gewerkt aan het opzetten van multidisciplinaire post-covid-teams waarin verschillende medische specialismen zijn vertegenwoordigd, om de patiënten met ernstige restverschijnselen in samenwerking met de eerstelijnszorg te kunnen behandelen. Tegelijkertijd zijn er al binnen diverse medische centra onderzoeken gaande om de reikwijdte van deze restverschijnselen zo goed mogelijk te beschrijven.
Naast long-gerelateerde restverschijnselen, kampen veel Covid-19-patienten met zogeheten neuropathie, een zenuwaandoening die krachtsverlies in armen en benen veroorzaakt. Dit kan zo erg zijn, dat patiënten nog geen lepel naar hun mond kunnen brengen. In ernstige gevallen treden problemen met slikken en de ademhaling op. Het meest voorkomende neurologische restverschijnsel is reukverlies, dat ook na herstel van de ziekte nog lang kan aanhouden. Uit een onderzoek dat werd uitgevoerd onder 900 Covid-19-patiënten die opgenomen waren in het Hospital San Carlos in Madrid blijkt dat 70% in meer of mindere mate last had van reukverlies. Neurologen kennen aan dit verschijnsel groot belang toe, omdat het coronavirus mogelijk via de neusholte het zenuwstelsel bereikt.
Ook restverschijnselen aan het hartvaatstelsel komen vaak voor. Uit onderzoeksresultaten die vorige maand gepubliceerd werden in het medisch tijdschrift Journal of the American Medical Associoation blijkt dat 20% van de Covid-19-patiënten schade aan de hartspier had. Uit een later onderzoek blijkt zelfs dat dit percentage 35% is onder de patiënten die opgenomen waren op een intensive-careafdeling. In veel gevallen geneest de hartspier weer, maar in een aantal gevallen treedt een blijvend verlies op van de hartpompfunctie.
Langdurig IC-verblijf
Jorge Matías-Guiu, hoofd van de afdeling Neurologie van Hospital Clínico San Carlos in Madrid vertelt aan de Spaanse krant El País dat afgezien van de restverschijnselen van de coronavirusinfectie, ook rekening gehouden moet worden met, mogelijk ernstige, neurologische klachten als gevolg van een langdurig verblijf op een intensive care. Dit kan gaan om spierzwakte, desoriëntatie, depressie of andere psychische problemen. Covid-19-patiënten die opgenomen moesten worden op een IC, verbleven daar gemiddeld meer dan drie weken, soms zelfs 50 dagen. De invasieve beademingsbehandeling die deze patiënten hebben ondergaan kan levensreddend zijn, maar is tegelijkertijd zeer ingrijpend en kan voor veel patiënten nog langdurig klachten geven. Spanje staat van alle Europese landen op nummer 2 als het gaat om het aantal patiënten dat tijdens de coronacrisis een behandeling met een hartlongmachine heeft ondergaan.