Er lijkt geen einde te komen aan de zomerstorm waarin de elektriciteitsprijzen in Spanje zich bevinden. In een verbazingwekkend tempo verbreekt de prijs van elektriciteit record na record. Donderdag bereikt de prijs met 122,76 euro per megawattuur (MWh) opnieuw een recordhoogte. Dat is 5,2% meer dan de 116,73 MWh van woensdag. Per tijdslot zal de prijs variëren van 129,81 euro/MWh tussen tien en elf uur ’s avonds en 119,95 euro/MWh tussen vijf en zes uur ’s ochtends.
Hoge prijzen treffen iedereen
De prijzen worden vastgesteld via een mechanisme, vergelijkbaar met het systeem dat in alle Europese landen wordt gebruikt, dat biedingen van de elektriciteitsproducenten en de handelsmaatschappijen voor ieder uur van de volgende dag op elkaar afstemmen. Het evenwicht tussen vraag en aanbod bepaalt uiteindelijk de prijs.
De door de groothandelsmarkt vastgestelde prijs is rechtstreeks van invloed op de consumenten op de door de staat gereguleerde markt (in Spanje bekend als PVPC, met 10,6 miljoen klanten). Daarnaast moeten de 16,2 miljoen in de vrije markt uiteindelijk ook deze hoge prijs betalen; het aanbod wordt afgestemd op de ontwikkeling van de groothandelsmarkt. Met andere woorden, deze historisch hoge prijzen zullen alle consumenten op de een of andere manier treffen.
In de zogenaamde elektriciteitspool hebben de goedkoopste energiebronnen, zoals hernieuwbare energiebronnen of kernenergie, voorrang. Daarna worden ook de duurste energiebronnen, die fossiele brandstoffen gebruiken, meegenomen. De uiteindelijke prijs die voor deze energie aan alle centrales wordt betaald, wordt dus bepaald door aanbod dat als laatste binnenkomt. En dat is het duurste. Als met de goedkoopste bronnen al aan de vraag kan worden voldaan, wordt een lagere prijs betaald.
Hoe lang blijft de prijs van elektriciteit nog stijgen?
Deskundigen waarschuwen dat de stijging van de elektriciteitskosten waarschijnlijk nog een paar maanden aanhoudt, waarschijnlijk tot eind februari of maart 2022. In tijden van grote vraag naar energie (bijvoorbeeld tijdens de laatste hittegolf of tijdens de storm Filomena) heeft de prijs de neiging omhoog te schieten.
Maar er zijn meer factoren die bepalend zijn voor de hoge prijzen van de afgelopen weken: de gasprijs is torenhoog – meer dan 40 euro MWh en daarmee 5 keer zo duur als vorig jaar- en de kosten van CO₂-emissierechten stijgen – meer dan 50 euro per ton. En gas zal zeker tot volgend voorjaar duur blijven. De gasprijs is ook op de termijnmarkt hoog en zal volgens de prognoses pas in februari of maart volgend jaar dalen. En de kosten van de emissierechten van CO₂, zullen binnen het Europese milieubeleid, dat gericht is op de zorg voor de planeet en schonere energiebronnen, ook zeker stijgen.
Verhit politiek debat
De regering probeert al maanden de prijsstijgingen te remmen. De belangrijkste maatregelen om de gevolgen op korte termijn voor de portemonnee van de consument te beperken, waren de verlaging van de btw van 21% naar 10% en de opschorting van de generatiebelasting. Bovendien heeft minister van Ecologische Transitie, Teresa Ribera, twee structurele maatregelen achter de hand de rekening de komende jaren met 15% te verlagen.
De eerste is een formule om de zogenaamde windfall profits die niet-vervuilende elektriciteitscentrales – voornamelijk kerncentrales en waterkrachtcentrales- ontvangen als gevolg van de toename van de CO₂-uitstoot, te verminderen. De tweede is de oprichting van het Nationaal Fonds voor de Duurzaamheid van het Elektriciteitssysteem (FNSSE) om de kosten voor hernieuwbare energiebronnen binnen vijf jaar van de rekening uit te sluiten en te verdelen over alle energieleveranciers, inclusief die van gas en koolwaterstoffen.
Botsing met oppositie
De regering en de oppositie zijn het oneens als het gaat over de prijs van elektriciteit. De oppositie grijpt de opwaartse prijsspiraal aan om de regering aan te vallen. Ook binnen de regering zijn de standpunten verdeeld. Unidas Podemos heeft sinds het begin van de elektriciteitscrisis gepleit voor de oprichting van een openbaar energiebedrijf (de socialistische vleugel staat inmiddels open voor deze optie) en voor noodinterventie in de markt middels een decreet.
Wat zeggen de elektriciteitsbedrijven?
De elektriciteitsmaatschappijen beweren dat zij niet profiteren van deze verhogingen en de Spaanse Vereniging van Elektriciteitsmaatschappijen Aelec pleit ervoor het gereguleerde tarief los te koppelen en te indexeren aan stabiele prijzen om zo de huidige volatiliteit te voorkomen. In andere Europese landen gebeurt dit ook.
De regering en de energiebedrijven van mening over de beperking van de windfall profits. Daarnaast bestempelde Teresa Ribera het als ‘schandalig’ dat zeker twee Spaanse reservoirs door Iberdrola zijn leeggepompt om zo goedkoop elektriciteit te produceren in een tijd waarin daar recordbedragen worden betaald. Woensdag heeft de Spaanse Nationale Commissie van Markten en Concurrentie CNMC als ook nog eens verzekerd dat sommige elektriciteitsdistributeurs tot 30% meer energiekosten in rekening hebben gebracht – na de inwerkingtreding van het uurtarief op 1 juni – zonder de consumenten daarvan in kennis te stellen.
Wat gebeurt er in de rest van Europa?
Ook andere Europese landen kennen hoge prijzen per megawattuur zoals Duitsland (106,54 euro), Frankrijk (104,94 euro), het Verenigd Koninkrijk (103,55 pond-122,13 euro), Italië (118,93 euro) en Portugal (waar de prijs gelijk is aan die van Spanje).