Wat is de magische formule waarmee in een jaar tijd ruim 90 miljard euro meer verdiend kan worden, terwijl er 2,6 miljard uur minder wordt gewerkt? Dat aantal uren komt overeen met een verspilling van 1,32 miljoen werknemers. Het antwoord is te vinden in het werkelijk gewerkte aantal uren in het land. Dat ligt steeds verder uit de buurt van het aantal uren dat er op papier gewerkt wordt ofwel, op basis van wat met alle arbeidscontracten wordt gesuggereerd.
Deze steeds verder reikende fraude is het gevolg van de toenemende werkonzekerheid in Spanje en bedraagt aan het einde van het jaar bijna 30 miljard euro op de loonstroken van de werknemers met een salaris (dat is 5% van wat ze in totaal ontvangen) en genereert misgelopen inkomsten van 10 miljard euro voor de sociale zekerheid en ruim 4 miljard euro voor de belastingdienst.
Volgens de econoom Eduardo Garzón is deze situatie het gevolg van de angst van mensen om hun baan te verliezen. ‘De perfecte truc voor de werkgever: iemand aannemen voor parttime dagen en meer uren laten werken dan in het contract staan vermeld en die niet worden uitbetaald. Het is de sloop van de werkgelegenheid’.
De tendens is steeds vaker om minder werkuren in het contract op te nemen dan dat er feitelijk wordt gewerkt, terwijl de productiviteit van bedrijven door die ‘zwarte’ overuren omhoog schiet en er aan het einde van het jaar 150 miljoen onbetaalde overuren kunnen worden genoteerd.
Volgens Ruth Vallejo, decaan van de Faculteit Sociale Wetenschappen en Werk van de universiteit in Zaragoza is het grote aantal onbetaalde uren een van de oorzaken van dat de bedrijfswinsten het niveau van voor de crisis hebben overstegen, zonder dat de lonen herstellen. Bovendien is het gezamenlijk bedrag van die lonen minder dan de totale brutowinsten van die bedrijven. ‘De winsten nemen veel meer toe dan de werkgelegenheid en de lonen’, zegt Vallejo, die benadrukt dat dit de salarisstructuur afbreekt.
Het aantal zwart gewerkte uren zou al meer dan 2 miljard beslaan. Dit blijkt uit een vergelijking van gegevens afkomstig van de EPA (Encuesta de Población Activa) met die van de Nationale Boekhouding, die de productie van het land berekent en de benodigde werkgelegenheid om tot die productie te komen. In de EPA wordt vier keer per jaar gevraagd naar het aantal uren dat mensen met een baan werken. De vergelijking van die onderzoeken, beide gedaan door het nationaal bureau voor de statistiek INE, toont een groeiend verschil voor de werknemers, die eind vorig jaar op 1.684 miljoen uur stonden en die voordien, na een toename van 50% in de laatste drie jaar, een totaal van 1.890 miljoen uur bereikte.
Het grootste deel van deze onbetaalde uren ligt bij de mensen die voor een salaris werken. De kloof tussen wat de EPA vastlegt en wat het volgens de Nationale Boekhouding moet zijn ligt drie opeenvolgende jaren boven de 2 miljard uren. Hiermee ligt de ‘besparing’ voor werkgevers rond de 2,3 miljard uur per jaar. Mensen ontvangen zwart geld of krijgen voor een aantal gewerkte uren niets betaald. ‘Het is een kado van de werknemer aan de werkgever, die op die manier een deel van zijn sociale zekerheidspremies uitspaart’, zegt Garzón.
Niet betaalde uren
In geld gaat het om miljarden euros er vanuit gaande dat het salaris in de laatste vijf jaar schommelde tussen 11,93 en 13,78 euro bruto per uur. Dan gaat het om een bedrag tussen de 27,4 miljard en 31,6 miljard euro dat niet bij de werknemers terechtkomt. Daar wordt 6,35 procent op ingehouden voor gemeenschappelijke onvoorziene omstandigheden zoals ontslag en opleidingen en tussen 2 en 20 procent voor de inkomstenbelasting (IRPF), die bij de gemiddelde werknemer rond de 15 procent ligt. Dat betekent dat het niet uitbetalen van salarissen voor uren dat er wel wordt gewerkt ertoe leidt dat de Seguridad Social tussen 1,75 en 2 miljard euro misloopt en de Spaanse belastingdienst tussen 4 en 5 miljard euro.
Zwart betaalde uren
Anderzijds loopt de Seguridad Social nog veel geld mis doordat werkgevers geen sociale premies afdragen over de uren dat hun werknemers wel werken, maar zwart geld uitgekeerd krijgen. Doorgaans beslaan die kosten minimaal 29,9 procent van het salaris dat de werkgever aan de werknemer betaaldt: 23,6 procent voor onvoorziene omstandigheden, 5,5 procent voor werkloosheid en 0,2 procent voor het Fonds voor Garantie op Salarissen en 0,6 procent voor beroepsopleidingen. In dit geval gaat het om meer dan 8 miljard euro op jaarbasis, waarmee het totaal gefraudeerde bedrag neerkomt op tussen 35 en 40 miljard euro.