Josep Lluís Trapero verklaarde woensdag over de gebeurtenissen rond het onafhankelijkheidsreferendum op 1 oktober en daaropvolgende afscheiding op 27 oktober 2017. Hij had destijds als hoofdcommissaris de leiding over de Catalaanse politie toen de regionale regering op 1 oktober 2017 een ongeautoriseerd onafhankelijkheidsreferendum hield en naar aanleiding van de uitslag daarvan op 27 oktober 2017 de onafhankelijkheid van Catalonië verklaarde.
Volgens diverse Spaanse media ging het om een ‘dodelijke getuigenis’ voor de verdediging van de 12 gedaagde politiek leiders en regeringsleden. Zij zien zich geconfronteerd met aanklachten als rebellie, opruiing, ongehoorzaamheid en misbruik van publieke middelen in verband met het illegale referendum en de daaropvolgende unilaterale verklaring van onafhankelijkheid.
Trapero reageerde op kritiek die in eerdere getuigenissen werd geuit door hoge functionarissen bij de Nationale Politie en de Guardia Civil dat de Mossos d’Esquadra op de dag van het referendum geen bijdrage zouden hebben geleverd aan het afdwingen van een rechterlijk bevel om de stemming te stoppen. Foto’s van officieren van de Nationale Politie en de Guardia Civil die op hardhandige wijze wilden voorkomen dat Catalenen op 1 oktober 2017 hun stem zouden uitbrengen, gingen de hele wereld over.
Volgens Trapero had hij Puigdemont meerdere malen gewaarschuwd dat het referendum tot mogelijk zware incidenten zou kunnen leiden. Hij merkte op dt de Mossos slechts ‘een deel’ vormden van een operatie waarbij het grootste deel van de officieren afkomstig was van de andere twee instanties.
Trapero zelf is rebellie ten laste gelegd door het Spaanse Hooggerechtshof, maar reageerde woensdag als getuige en beantwoordde vragen van de wettelijke vertegenwoordiging van de politieke partij Vox, die optreedt als particuliere aanklager. Hij gaf daarin aan dat hij destijds afstand had willen nemen van de regering van premier Carles Puigdemont omdat hij en zijn corps het onafhankelijkheidsproject niet steunden en dat de Catalaanse regering ten onrechte het beeld had geschapen dat de regionale politie dat juist wel deed.
De chef van de Mossos stuurde zijn meerdere, de Catalaanse minister van Binnenlandse Zaken, Joaquim Forn, kopieën van gerechtelijke onderzoeken en rapporten. Volgens de officieren van justitie vormt dit juist het bewijs van medeplichtigheid met de separatistische Catalaanse regering en hun plannen voor afscheiding. Volgens Trapero zelf was dit de standaardprocedure.
Trapero gaf toe dat hij zich ‘niet op zijn gemak voelde’ toen de voormalige premier koos voor een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring. De voormalige hoofdcommissaris beschuldigde zijn meerdere Forn van ‘een zekere mate van onverantwoordelijkheid’ toen deze op de dag dat hij in juli 2017 werd beëdigd, verklaarde dat de Mossos gehoorzaam zouden zijn aan de wet en toe zouden staan dat Catalanen op 1 oktober hun stem konden uitbrengen.
‘We waren niet op de hoogte van de precieze juridische implicaties [verwijzend naar 27 oktober] en welke delicten hieraan verbonden zouden zijn, maar we zagen dat er sprake was van een ernstige situatie en we stelden ons beschikbaar voor de wettelijke instanties met name voor wanneer zij ons orders zouden geven om specifieke acties te ondernemen.
Plan om Catalaanse regering te arresteren
Een van die acties was het plan dat Trapero en zijn mede-leidinggevenden bij de Mossos op 25 oktober voorbereidden om Puigdemont, vicepremier Oriol Junqueras en hun ministers te arresteren als de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring door het Catalaanse parlement zou komen en ze daartoe orders zouden ontvangen.
Hiermee distancieert Trapero zich definitief van de beklaagden en van de voormalige Catalaanse regering onder Puigdemont, die hij ‘onverwantwoordlijk’ noemde vanwege het geven van een foutief beeld van de Mossos. Een beeld dat niet overeenkomt met de realiteit en waarvoor hij persoonlijk en zijn hele corps nu de gevolgen ondervinden.
Gewaarschuwd
Ook vertelde hij woensdag in het Hooggerechtshof over de ontmoeting die hij en drie andere hoge officieren van de Mossos hadden op 28 september met Carles Puigdemont, Oriol Junqueras en Joaquim Forn. Rechter Marchena, tevens voorzitter van het tribunaal, wilde van Trapero weten welke zorg hij tijdens deze ontmoeting aan de politici wilde overbrengen. Trapero vertelde vervolgens dat hij hen vertelde wat de instructies waren van het Openbaar Ministerie. ‘We meldden daarbij dat ons corps deze instructies moest opvolgen en we drongen er bij hen [de Catalaanse regering] op aan zich aan de wet te houden.’
Trapero en zijn collega’s gingen niet tevreden weg na die ontmoeting. Daarom vroeg de hoofdcommissaris de volgende dag opnieuw bij forn om een ontmoeting. Hierbij wilde hij eveneens Carme Forcadell zien, de toenmalige voorzitter van het Catalaanse parlement. ‘Ik stelde een ontmoeting met de top van het politiecorps om onze standpunten zo neer te zetten dat daarover geen enkele verwarring zou heersen. ‘
Die ontmoeting vond de volgende dag plaats op 29 september met Trapero, zijn nummer twee Ferràn López en de commissarissen Emili Quevedo en Manuel Castellví. Iedereen was er behalve Forcadell. Volgens Trapero was haar aanwezigheid juist van groot belang aangezien de naleving van hun orders ‘veel verder zou gaan dan het referendum alleen’.
‘Ik wilde verschillende boodschappen overbrengen. We zeiden tegen hen dat we het hele corps vertegenwoordigden en dat we verwachtten dat er zeker 2 miljoen personen en 15.000 politieagenten op de been zouden zijn en dat dat zeker ernstige confrontaties zou opleveren met gevolgen voor de openbare orde en veiligheid’.
De boodschap van de Mossos tijdens die ontmoeting aan de hoogste vertegenwoordigers van de Catalaanse regering was volgens Trapero dat de legaliteit en de juridische bevelen opgevolgd zouden moeten worden. ‘We zeiden hen zich niet in ons te vergissen omdat we hieraan zouden gaan voldoen’. ‘We zeiden dat we hen niet vergezelden in hun onafhankelijkheidsproject’. ‘We waren boos over de verklaringen van enkele politiek verantwoordelijken, zoals Forn en Turull. We zeiden hen dat ze zich ervan bewust moesten zijn dat we persoonlijk door het Grondwettelijk Hof waren gewaarschuwd en dat dat ons in een positie stelde waarin we persoonlijk risico zouden lopen’.
Na die verklaring vroeg de advocaat van Forn ‘verkregen jullie enig verwijt of richtlijnen die dat weerspraken?’ Puigdemont zou daarop volgens Trapero hebben geantwoord: ‘Doe het werk dat jullie moeten doen.’
De getuigenis van Trapero lokte veel kritiek uit in Spanje omdat tv-beelden die tegenspreken. Nergens is te zien dat de Mossos tegen de organisatoren van het referendum optreden. Dat Trapero bereid zou zijn geweest Puigdemont te arresteren lijkt volgens critici op achterafpraat.