Volgens José García Montalvo, professor Economie aan de universiteit Pompeu Fabra in Barcelona ‘zijn’ universiteiten ‘zich niet bewust van, of willen zich niet bewust zijn van het wrede fenomeen van de veroudering van de bevolking’. Montalvo toont zich zeer sceptisch over de capaciteit van de universiteiten in Spanje om adequaat te reageren op het moment dat er zich een drastische reductie in aantal studenten voor gaat doen.
‘De daling van het aantal geboorten komt van ver, want Spanje was al aan het einde van de jaren tachtig het land met het laagste geboortecijfer ter wereld, met praktisch één kind per vrouw. Dat herstelde zich later enigszins, maar de bevolkingspyramide toont nu opnieuw een dramatische situatie op middellange termijn’, waarschuwt Montalvo.
Gegevens van het Spaanse bureau voor de statistiek wijzen op een onzekere toekomst. In 1998 telde Spanje 3,3 miljoen personen tussen 20 en 24 jaar. In 2018 is dat aantal gedaald tot 2,2 miljoen. In twintig jaar tijd is het aantal jongeren op de leeftijd dat er doorgaans gestudeerd wordt met circa één miljoen afgenomen. En de verwachtingen voor de nabije toekomst zijn ook niet erg bemoedigend. In 2008 bereikte het geboortecijfer nog een piek van bijna 520.000, maar sindsdien is het gedaald tot 393.000 geboorten in 2017.
Tot wanneer houdt het huidige universitaire systeem stand? Bestaat het risico dat faculteiten of zelfs complete universiteiten dichtmoeten in de toekomst? Vogens Montalvo zal dat een logisch gevolg zijn op elke plek waar overheidsgeld op een effectieve wijze wordt besteed, maar met de huidige organisatie en beheer van universiteiten is het ondenkbaar.
Francesc Solé Parellada, vicepresident van de Stichting CyD wijst op het feit dat in heel Europa de laatste jaren universiteiten zijn gefuseerd en er factulteiten zijn gesloten. Doordat steeds meer jongeren gaan studeren is de laatste jaren het feit dat er in totaal minder jongeren zijn nog niet zo opgevallen aan de universiteiten. Waar in het verleden tussen 20 en 24 procent van de jongeren naar de universiteit ging, lag dat percentage in 2016 op 38,5 procent. Er zijn landen waar het percentage hoger ligt, maar of dat in Spanje ook zal stijgen ligt volgens Parellada ook aan andere factoren zoals aan of mensen het als nuttig zien om een studie te volgen, of er geld voor is of hoe de toegang tot alternatieve opleidingen is, zoals Formación Profesional (Hogere Beroeps Opleiding).
Francisco Marcellán, professor Wiskunde aan de Universiteit Carlos II in Madrid hangt veel ook af van hoe de overheid ermee omgaat. ‘Welke politiek wordt er toegepast om het land te verjongen als er geen mogelijkheden worden geboden voor jongeren om te werken op middellange en lange termijn, zodat jongeren het land niet verlaten of werk vinden dat onder hun niveau ligt?’ vraagt hij zicht af.
In Spanje zijn op het moment 87 universiteiten. 50 hiervan zijn openbaar en 37 zijn privé-opleidingen. Gemiddeld studeren er aan elke universiteit 17.000 studenten. In werkelijkheid liggen de aantallen studenten aan opleidingen in Madrid en Barcelona veel hoger dan die in de rest van het land. De toekomst voor universiteiten in gebieden die zich al in een demografische crisis bevinden is onzeker. Denk hier aan Teruel, Navarra, León, Cuenca, Cantabrië en Asturias. Die zouden zich volgens Montalvo meer moeten specialiseren want ‘niet elke universiteit kan alle opleidingen aanbieden op een goed niveau’.