Slechts 5 procent is blootgelegd waaronder het grootste figuratieve mozaïek uit Romeins Spanje ter wereld en een geheel van marmeren sculpturen bestaande uit 500 fragmenten uit dezelfde tijd. De gemeente Villar de Domingo García (218 inwoners) gaat deze Villa de Noheda binnenkort openstellen voor publiek.
De Romeinse eigenaar van de villa was zo vermogend dat hij wijn uit Syrië liet importeren omdat hij de lokale wijnen maar niets vond. Die dronk hij dan in zijn salon van 291 vierkante meter die volledig met mozaïeken was gedecoreerd. Miguel Ángel Valero, professor vroege geschiedenis aan de universiteit van Castilla-La Mancha, legt in de krant El País uit dat de naam van de rijke Romein – ‘deze man heeft bestaan’ – nog niet is achterhaald.
In de zomer open
De burgemeester van Villar de Domingo Garcia wil dat de opening voor publiek gelijktijdig plaatsvindt met de start van de archeologische werkzaamheden in de zomer. Dan begint men met het uitgraven van de ontvangsthal van de villa. ‘Normaal gezien een grotere ruimte dan het triclinium (eetzaal) en ook een ruimte met eigen mozaïeken en honderden geheimen’.
Het mozaïek
Het aangetroffen mozaïek is qua omvang vergelijkbaar – maar wel 20 vierkante meter groter – met de beroemde Villa Romana del Casale in Piazza Armerina op het Italiaanse eiland Sicilië (270m2). De centrale zone wordt verdeeld in zes panelen waarop mythologische en allegorische scenes staan afgebeeld. Op elk stukje van 25 bij 25 centimeter groot zijn gemiddeld ruim 1.200 stukjes geplaatst. Enkele stukjes zijn niet meer dan een paar milimeters groot.
Ontdekking
Iets meer dan tien jaar geleden botste een tractor op een hard terrein dat bekend stond als El Pedregal of Cuesta de los Herreros. Dit deel van de gemeente kreeg deze namen omdat de inwoners er maar grote stukken steen en metalen objecten bleven vinden en geen idee hadden van de oorsprong ervan. Toen de ploeg verder de aarde indrong kwamen er honderden kleine stukjes steen met levendige kleuren tevoorschijn. Die vormden onderdeel van een mozaïek. Het balletje ging rollen en archeologen kwamen verder onderzoek doen. Eerder op een kaart van Alonso de la Cruz uit 1554 in het kloster van het Escorial werd al naar Villar de la Vila verwezen en in 1897 schreef Francisco de Coello al over het ‘bestaan van Romeinse ruïnes, met ’tesserae’ [mozaïek] in het gehucht Noheda.’
Het Romeinse Noheda
Noheda was een agrarische gemeenschap op een terrein van 80 vierkante kilometer voor landbouw, veeteelt en een berggebied waar hout werd gewonnen. Erbij werden ‘urbes in rure’ gebouwd (plattelandssteden). Op de meest strategische plek lag de villa bij waterbronnen en beschermd tegen de noorderwind en dichtbij een verbindingsweg.
Specialisten hebben er al meer dan 30 typen marmer afkomstig uit de hele destijds bekende wereld aangetroffen en snappen niet hoe zoveel weelde op die plek terecht is gekomen. ‘Het kan zijn dat de woning gerelateerd was aan de keizer, op dat moment Teodosius, dat weten we nog niet zeker, maar wel zeker is dat de eigenaar tot de hoogste adel behoorde’, legt Valero uit.
Trekpleister voor opleving dorp
De Romeinse vindplaats krijgt ook een bezoekerscentrum in het dorp. Het is volgens de burgemeester bijna af. Bezoekers kunnen de opgegraven zaken bewonderen en tegelijkertijd de archeologen nog aan het werk zien. De gemeente hoopt er veel bezoekers mee te trekken en er het plaatsje inclusief de verlaten omgeving (España vacía) weer een beetje leven mee in te blazen. Inwoners van het dorp krijgen zelfs cursussen aangeboden en worden bij allerlei activiteiten betrokken. ‘En het beste moet nog komen, want we hebben slechts een heel klein deel uitgegraven’, voegt Valero optimistisch oe.