Bovendien zijn hun werkgevers niet verplicht ze door te betalen. In de statistieken komen ze amper voor, maar zwartwerkers vormen in Spanje een belangrijk onderdeel van de samenleving en van de economie. Iedereen kent wel mensen die geheel of gedeeltelijk zwartwerken, met name in bovengenoemde banen of sectoren. Naast mensen die volledig zwart werken zijn er honderdduizenden die maar gedeeltelijk op een loonlijst staan.
Het gaat om de meest kwetsbare werknemers, hoewel de verborgen economie de laatste jaren in Spanje door onderaanneming en arbeidsregulering ook steeds meer gekwalificeerde professionals treft die zich door de wijze waarop ze hun activiteiten ontplooien op de rand van de officiële economie bevinden.
Natuurlijk weet niemand het precieze aantal. Het gaat om schattingen, maar zeker is dat het gaat om een zeer relevant probleem. De meerderheid van de experts op dit gebied schat dat tussen twee en vier miljoen mensen in Spanje op een of andere manier en geheel of gedeeltelijk buiten het zicht van de officiële economie werken. Zij bevinden zich nu door de lock down en de plotselinge stilstand van alle activiteiten in een zeer benarde situatie. Al deze mensen zijn nu aangewezen op hun sociale netwerken.
Geen enkel instrument dat de regering de afgelopen weken heeft ingezet, is op hen gericht. Ze zouden hoogstens in een nabije toekomst toegang krijgen tot het minimum basisinkomen dat het Ministerie van Inclusie en Sociale Zekerheid wil invoeren. En dat alleen zolang de werknemer geen verblijfsuitkeringen ontvangt die nu door de autonome gemeenschappen worden betaald.
Het puntje van de ijsberg
De arbeidsinspectie heeft de afgelopen jaren wel het topje van de ijsberg kunnen blootleggen. In 2018 werden na inspecties 117.738 zwarte banen gedetecteerd. 90.872 hiervan waren zwart omdat de werknemer niet geregistreerd bleek te staan bij de sociale zekerheid. Dit blijft een laag aantal in verhouding tot de realiteit over zwart werkenden die in andere onderzoeken is blootgelegd. Dit vanwege het gebrek aan inspectiemiddelen en de van nature al moeilijk opspoorbare gegevens.
Het meest recente werk op dit gebied van professor Lago Peñas, professor aan de Universiteit van Vigo voor Funcas, schat dat de ondergrondse economie in Spanje in 2015 24,5 procent van het bbp vertegenwoordigde. Andere studies van dezelfde aard, die dezelfde methodologie gebruikten, brachten dat percentage terug tot iets minder dan 18% in 2016, een percentage dat sinds 1989 het minimum zou zijn.
De vereniging van uitzendbureaus in Spanje Asempleo heeft geschat dat meer dan 4 miljoen banen deel uitmaken van de Spaanse verborgen economie. Dat staat gelijk aan 9 procent van de hele bevolking. Meer dan 13 procent van de bevolking in de leeftijdsgroep tussen 16 en 65 jaar en 18 procent van de actieve beroepsbevolking.
Fraude op de arbeidsmarkt
Als alleen de banen in beschouwing worden genomen die een direct product zijn van arbeidsfraude gaat het om 1,3 miljoen actieve banen. het betreft dan werknemers van wie door werkgevers niet de juiste bedragen aan sociale premies worden afgedragen of door zelfstandigen die niet al hun inkomsten opgeven aan de belastingdienst.
Andere onderzoeken, zoals dat van de Stichting Financiële Studies, schatten dat ongeveer 8 procent van het bbp toegeschreven kan worden aan fraude op de arbeidsmarkt. In termen van banen, spreekt men dan op zijn minst over een miljoen voltijdsbanen. In hetzelfde onderzoek zet het Internationaal Monetair Fonds (IMF) Spanje bij de ontwikkelde landen met de grootste verborgen economieën, drie keer goter dan het geval is in bijvoorbeeld Oostenrijk of Zwitserland.
2 tot 3 miljoen mensen betrokken bij verborgen economie
Professor Santos M. Ruesga, die al sinds de jaren 80 onderzoek doet naar de verborgen economie in Spanje, schat dat linksom of rechtsom, geheel of gedeeltelijk, tussen 2 en 3 miljoen personen betrokken zijn bij de verborgen economie. Volgens hem is het relevant dat het profiel van mensen die zwart werken aan het veranderen is. Naast de ‘klassieke’ sectoren waarin veel onder de radar wordt gewerkt, zoals de landbouw, de bouw, de horeca of de ambulante verkoop, zijn er nieuwe beroepssegmenten onderhevig aan het zwarte geld netwerk, zoals banen die gedeeltelijk zwart worden aangeboden of die men vanuit huis, in de marge van de officiële economie, beoefent.
Extra uren
Dan werkt nog een significant deel van de werknemers in Spanje veel meer uren dan ze volgens hun arbeidscontract zouden moeten doen. Die uren worden uitbetaald, zonder daarover de verplichte premies af te dragen of belasting op te geven. Deze praktijk heeft een vernietigend effect in situaties als de huidige. De werknemer kan nergens terecht voor uitkeringen of alternatieven.
Uitkeringen
Werkloosheidsuitkeringen worden betaald op basis van de ‘base reguladora’ (70 proent gedurende de eerste zes maanden), dus als het werkelijke salaris hoger is dan op het loonstrookje staat, dat niet wordt meegerekend. In het laatste rapport van de arbeidsinspectie stond te lezen dat in 2018 23.325 gevallen zijn ontdekt waarin het werkelijk aantal gewerkte uren van werknemers met een deeltijdcontract ruim 50 procent hoger lag dan op het contract stond aangegeven.