Het beeld van overvolle metro’s en forensentreinen heeft er tijdens de eerste coronagolf voor gezorgd dat veel mensen in Spanje terughoudend geworden zijn in het gebruik van het openbaar vervoer, uit angst hier een besmetting op te lopen. Tijdens de noodtoestand, toen er nog veel minder over het virus bekend was dan nu, adviseerde de Spaanse minister van Transport zelfs om in de gegeven omstandigheden liever de auto te nemen.
Geen enkele virushaard ter herleiden naar het openbaar vervoer
Inmiddels is echter uit verschillende internationale onderzoeken naar voren gekomen dat het openbaar vervoer niet tot de locaties behoort waar de meeste besmettingen plaatsvinden. Spaanse deskundigen benadrukken dat met de huidige voorzorgsmaatregelen zoals het verplichte mondkapje, het gebruik van desinfecterende middelen en de ventilatiesystemen van de voertuigen het risico op besmetting in het openbaar vervoer minimaal is, zeker als dit vergeleken wordt met andere activiteiten zoals eten in afgesloten ruimten of het bezoeken van discotheken of clubs. Bovendien is er, voor zover bekend, in Spanje nog geen enkele virushaard ontstaan in een metro, trein of bus.
Desondanks blijft de angst bestaan om in het openbaar vervoer besmet te raken: volgens een enquête die eind juli werd gehouden door de Spaanse consumentenorganisatie OCU vindt 31% van de ondervraagden dat in het openbaar vervoer het risico op besmetting het grootst is, gevolgd door het beoefenen van een binnensport (27%) en het bijwonen van culturele evenementen (25%).
Hardnekkige weerstand
Volgens Pedro Gullón, epidemioloog van de Spaanse Vereniging voor Epidemiologie, wordt de hardnekkige angst voor het openbaar vervoer gevoed door concurrerende voorzieningen voor mobiliteit in de Spaanse steden. Zo speelt de auto-industrie in op het zogenaamde risico dat reizen met het openbaar vervoer met zich mee zou brengen. In vrijwel alle commercials gebruiken autofabrikanten en -verhuurders termen als ‘een veilige manier van reizen’. Ook het invoeren van de mondkapjesplicht nog voordat deze van kracht werd in andere openbare ruimten, heeft de angst voor besmetting in metro, trein of bus bevestigd.
Het autogebruik voor de mobiliteit binnen de steden is op mondiaal niveau aanzienlijk verder hersteld dan het gebruik van het openbaar vervoer met ruim 70% versus 50%. In Spanje daalde het aantal mensen dat gebruik maakte van het openbaar vervoer in de maanden maart en april met liefst 90%. Sinds het opheffen van de noodtoestand is het oude reizigersaantal niet meer hersteld. In Madrid was het aantal metroreizigers in de maand juli nog steeds 47% lager dan in juli van het vorig jaar, met soortgelijke percentages voor steden als Barcelona en Valencia. Inmiddels maakt weer 50% van het aantal reizigers van vóór de coronacrisis gebruik van de forensentreinen.
Coronavirus heeft geen voorkeur voor metro’s en treinen
Net als in Spanje, is ook in Japan, Frankrijk en Zwitserland uit onderzoek gebleken dat het gebruikmaken van het openbaar vervoer geen verhoogd risico op besmetting met zich meebrengt. Wel was er een verhoogd risico geconstateerd in sportscholen, bars, concertzalen en restaurants, bij familiebijeenkomsten of op de werkvloer. In Frankrijk was slechts 1% van de gevallen te herleiden tot het openbaar vervoer. In Zwitserland was dit net als in Spanje zelfs 0%.
In juni dit jaar werden door de Spaanse Hoge Raad voor Wetenschappelijk Onderzoek (CSIC) monsters onderzocht die werden afgenomen in de metro van Valencia (van leuningen, handvatten, kaartjesautomaten, roltrappen, aircofilters etc.). Op geen van de onderzochte monsters werd het coronavirus aangetroffen. Volgens de CSIC is er voldoende luchtcirculatie in de metro’s (in Madrid wordt de lucht tussen de 24 en 44 keer per dag gefilterd, in Barcelona 13 keer per dag) en komt er ook door het continue opengaan van de deuren voortdurend verse lucht de metro- en treinwagons in. Daarbij worden alle oppervlakken waar reizigers mee in contact komen minimaal dagelijks, maar vaak meerdere malen per dag gedesinfecteerd.
Volgens Xavier Querol, onderzoeker van het CSIC, blijft het van groot belang om in het openbaar vervoer zoveel mogelijk afstand te houden en zo veel mogelijk de spitsuren te mijden. Op 17 augustus deed ook Fernando Simón, directeur van het coronacrisiscentrum, de oproep zoveel mogelijk verspreid te reizen om grote mensenmassa’s binnen het openbaar vervoer te voorkomen, waarvoor ook de dienstregeling, dat wil zeggen meer treinen en metro’s per dag, zou worden aangepast.
Herstel openbaar vervoer van belang voor volksgezondheid
Als steeds vaker de auto genomen wordt in plaats van het openbaar vervoer, zal dat de luchtkwaliteit in de Spaanse steden niet ten goede komen en zal het coronavirus ook langs die weg nog meer slachtoffers gaan eisen. De regioregering van Madrid en het centrale ministerie van Transport is voornemens om nog deze maand te starten met promotiecampagnes voor het openbaar vervoer. Dat zal in eerste instantie nog gaan om campagnes die worden uitgezonden via sociale media en websites.