De Spaanse krant El Español heeft het rapport in handen en meldt dat zowel de Spaanse Inlichtingendienst als de lokale autoriteiten in Ceuta en Melilla waarschuwen dat Marokko gebruik wil maken van de vermeende ‘zwakke’ positie van de regering Sánchez om de langgekoesterde wens om beide autonome Spaanse steden te annexeren, uit te laten komen.
Sinds maart lijkt de situatie ernstiger te worden. De uitbraak van de coronapandemie was ‘het perfecte excuus’ om de grenzen van de enclaves te sluiten met het uiteindelijke doel van Marokko om de steden te annexeren.
In het rapport staat verder dat ‘Marokko de diplomatieke druk op Ceuta en Melilla maar op blijft voeren, ongetwijfeld om later te kunnen dreigen en geschilpunten te veroorzaken. De kans is groot dat Marokko een strategisch plan heeft om deze steden op termijn in te kunnen lijven en de eenzijdige maatregelen die het land tot nu toe heeft genomen, zoals het sluiten van de grenzen en het niet meer toestaan van het smokkelen (atypische handel), lijken het bewijs dat Marokko zich bij de snelheid van de uitvoering van het plan laat leiden door de politieke situatie in eigen land en in Spanje’.
Al zestig jaar interesse vanuit Marokko
Marokko vindt dat de enige twee Spaanse gebieden in Afrika bij Marokko horen, al is dat in het verleden nooit het geval geweest. Het land maakt al 60 jaar kenbaar dat het belang heeft bij de twee Spaanse enclaves. De zeer machtige Marokkaanse monarchie voert daarom een politiek van economische en sociale liberalisering ten aanzien van Ceuta en Melilla.
Marokko heeft altijd gedacht dat er geleidelijk aan meer toenadering vanuit de enclaves zou komen als de meerderheid van de bevolking uit moslims zou bestaan. In dat geval zou inlijving onvermijdelijk zijn en dat zou dan zonder dwang kunnen gebeuren. In Ceuta is 43% van de burgers moslim, en in Melilla is dat al 51,4%. Dat lijkt te betekenen dat deze strategie niet werkt. Daarom draait Marokko nu de duimschroeven aan om beide steden economisch te verstikken.
“Dan is het wachten tot de Spaanse regering zwicht”, zegt een bestuurder van Ceuta. “Marokko weet dat de regering PSOE-Podemos andere onderwerpen op de agenda heeft staan, die hogere prioriteit hebben. Ondertussen vaart Marokko zijn eigen koers.”
Uit het eerdergenoemde rapport blijkt dat de grenzen tussen Marokko en de twee Spaanse steden – gesloten sinds 13 maart – op 15 september jl. weer open hadden moeten gaan. Volgens El Español zal dat echter niet gebeuren voor januari 2021; ‘de Marokkaanse staat, wil een ontmoeting met Spanje organiseren. Als Spanje niet toegeeft aan de eisen die Marokko stelt, blijven de landsgrenzen gesloten’. Dat zal zeker duren tot begin volgend jaar, en misschien nog wel langer. Al die tijd zitten mensen aan beide kanten van de grens al vast.
Zware wissel op beide economieën
In Ceuta en Melilla heeft de economie het zwaar te verduren; de werkloosheid neemt toe, er is een tekort aan arbeidskrachten, er is behoefte aan bouwmaterialen en ondernemers klagen. In Marokko zoeken duizenden vervoerders naar ander werk en de arbeiders in het grensgebied hebben weliswaar een contract met Spaanse bedrijven, maar geen werk of inkomen. De sluiting van de grenzen veroorzaakt ‘een stijging van de prijs en de vraag naar goederen met als gevolg hogere douanetarieven en meer problemen bij de douane-afhandeling’.
Als Marokko, na onderhandeling met Spanje, de grenzen van de twee autonome steden heropent, zullen alleen de grensovergangen Tarajal in Ceuta en Beni Ensar in Melilla open gaan. De overige grensovergangen, zoals Tarajal II in Ceuta en Barrio Chino in Melilla, blijven nog gesloten. Hier passeerden, van maandag tot en met donderdag, duizenden mensen met wel 100 kilo handelswaar op hun rug om met de verkoop daarvan- in de enclaves gekocht tegen een laag belastingtarief – een paar euro te kunnen verdienen.
De regering in Rabat maakt nu van de gelegenheid gebruik om een einde te maken aan deze ‘atypische handel’, die de belichaming is van de man met Marokkaans paspoort, die elke dag lopend de grens overging om te werken maar niet profiteerde van de Spaanse rechten voor arbeiders.
Beleid Marokko ten aanzien van enclaves al jaren in grijs gebied
Op 3 maart 2020, tien dagen voor de sluiting van de Marokkaanse grenzen, publiceerde Javier Jordán, professor in de politieke wetenschappen aan de Universiteit van Granada, een analyse in het wetenschappelijk tijdschrift Global Strategy. In het artikel ‘Ceuta en Melilla: Maakt Marokko gebruik van hybride strategieën tegen Spanje?’ schrijft hij over de koers die Marokko is ingeslagen.
Hij legt uit dat het buitenlandbeleid van Marokko ten aanzien van de twee steden zich al jaren in een grijs gebied bevindt. Dat maakt het moeilijk om het verschil tussen vijandigheid en gezonde concurrentie tussen de twee landen te onderscheiden.
Marokko claimt openlijk het bezit van beide steden en is daarmee het enige land dat de integriteit van het Spaanse grondgebied aanvecht. Hoewel het in 1975 niet lukte om beide steden, in afwachting van de dekolonisatie, op te nemen op de lijst van niet-autonome gebieden van de Verenigde Naties, zijn de Marokkaanse autoriteiten blijven streven naar afbakening van hun vastgestelde grenzen. De houding van Marokko heeft ook zijn weerslag op de maritieme grenzen in de Straat van Gibraltar; Marokko erkent de territoriale wateren van Ceuta, Melilla en de Rots van Gibraltar niet als Spaans.
Jordán geeft voorbeelden van verschillende handelingen van de Marokkaanse regering die als hybride kunnen worden aangeduid. Bijvoorbeeld de oproep in 2007 aan de Marokkaanse ambassadeur in Madrid om ‘afkeur’ uit te spreken over het bezoek van de Spaanse vorsten aan Ceuta en Melilla; De ontdekking dat vanaf 2010 mensen die geboren zijn in Ceuta of Melilla Marokkaanse paspoorten hadden, alsof de beide steden tot Marokko behoorden en de eenzijdige sluiting van de handelsgrenzen tussen Melilla en Marokko, in 2018. Iedere vorm van overleg of communicatie met de Spaanse regering over dit besluit ontbrak.