Dit meldt de Spaanse milieubeweging Ecologistas en Acción in haar jaarverslag over de luchtkwaliteit. Hieruit blijkt dat COVID-19 tot een ‘ongekende’ algemene verbetering van de luchtkwaliteit heeft geleid. Maar nog altijd ademen volgens de normen van de WHO 42 van de 47 miljoen Spanjaarden vervuilde lucht in. Er is een gebied met een oppervlakte van 402.000 vierkante kilometer mee gemoeid. De gegevens zijn verzameld via 800 officiële meetstations, waarvan een aantal in grote havens en op luchthavens.
Significante verbetering
De niveaus van stikstofdioxide (NO2), zwaveldioxide (SO2) en ozon zijn ‘significant’ verbeterd, de niveaus van fijnstof (PM10 en PM2.5) zijn in 2020 ‘aanzienlijk’ verbeterd. De metingen van fijnstof laten zelfs het laagste niveau zien sinds 1990. Volgens ngo Ecologistas en Acción ademden, rekening houdend met de normen van de Europese regelgeving die wat soepeler zijn dan de aanbevelingen van de WHO, 8,5 miljoen Spanjaarden vervuilde lucht in, dat wil zeggen een vijfde van de bevolking. Dit zijn er vier miljoen minder dan in 2019.
COVID-19 en kolen
Een gebied van 210.000 vierkante kilometer is zodanig vervuild dat het schadelijk is voor de vegetatie, 42 procent van het grondgebied. Dit is 40.000 vierkante kilometer minder dan vorig jaar. Volgens de ngo is dit te verklaren door de verminderde mobiliteit en de verlaagde economische activiteit tijdens de twee alarmtoestanden, en de sluitingen van de meeste kolengestookte elektriciteitscentrales die ‘ook plaatselijk lijken te hebben bijgedragen aan drastische vermindering van de uitstoot’.
Steden, industrie en vervoer
In het rapport wordt het gemotoriseerde verkeer aangewezen als de belangrijkste bron van verontreiniging in de dichtbevolkte stedelijke gebieden. In bepaalde industriegebieden en in de nabijheid van grote thermische centrales hebben industriële bronnen negatieve impact op de luchtkwaliteit, bij havens en luchthavens hebben lucht- en zeevervoer invloed op de luchtkwaliteit.
Omstandigheden
De schaarse neerslag en de atmosferische stabiliteit in het begin van het jaar bevorderden de verontreiniging afkomstig uit Noord-Afrika. De onstabiele en natte lente stimuleerde de verspreiding en afzet van typische winterverontreinigende stoffen (NO2 en fijnstof). De intense zomerhitte leidde niet tot een toename van de ozonconcentraties.
Het aantal overschrijdingen van de wettelijke normen van de WHO in Spanje is ‘veel lager dan in voorgaande jaren, respectievelijk 55 en 41% minder vergeleken met de gemiddelden in de periode 2012-2019. Ondanks de daling van NO2 met 27% overschreed Madrid de wettelijke grenswaarden voor stikstofdioxide in die periode. Ecologistas en Acción appelleert aan het feit dat het Europees Hof van Justitie nog steeds een proces tegen Spanje instelt, dat kan leiden tot miljoenenboetes.
Sterfgevallen
De Canarische Eilanden hadden in januari en februari met de ergste verontreiniging van het decennium te maken, en de ngo wijst erop dat de bevolking ‘zonder enige tussenkomst van de overheid’ als gevolg van de pandemie werd ingesloten. De luchtverontreiniging moet ‘worden aangepakt als een probleem van de eerste orde’ omdat er volgens het Europees Milieuagentschap (EMA) in Spanje elk jaar ongeveer 30.000 vroegtijdige sterfgevallen zijn door luchtverontreiniging. Hiervan sterven volgens gezondheidsinstituut Carlos III, 10.000 mensen in perioden van hoge vervuiling.
Minder uitstoot door pandemie
Voor de Ecologistas en Acción is de verbetering van de situatie in 2020 ‘uitstekend nieuws’. ‘De situatie die door de pandemie is ontstaan, bevestigt dat de vermindering van de emissies in de steden de volksgezondheid en het leven van de burgers verbetert’, aldus de organisatie die de Europese campagne ‘Clean Cities’ ontwikkelt. Uit het rapport blijkt ook dat volgens de Wereldbank de gezondheidskosten door de vervuiling ten minste 50 miljard dollar per jaar bedragen. In Spanje komt dat overeen met 3,5% van het BBP, zonder rekening te houden met de kosten van de schade aan gewassen en ecosystemen.
Tenslotte herinnert Ecologistas en Acción eraan dat de plannen ter verbetering van de luchtkwaliteit krachtens de huidige wetgeving verplicht zijn, maar dat zij door gebrek aan politieke wil niet altijd worden uitgevoerd. Momenteel voldoen tien Spaanse autonome gemeenschappen die de wettelijke ozonnorm overschrijden, niet aan hun verplichting
Oplossing
Ecologistas en Acción stelt als oplossing voor om het gemotoriseerde verkeer te verminderen, het voetgangersverkeer, de fiets en schoon openbaar vervoer te bevorderen, energiebesparing te stimuleren, thermische fossiele brandstoffen centraal te stellen, dieselgebruik te bestraffen, het inzetten van vliegtuigen te beperken en, net als in de Oostzee en de Noordzee, ook in de Middellandse Zee een controlegebied uit te roepen voor de emissies van het vervoer over zee.