De watervoetafdruk (water footprint) van een land is de totale hoeveelheid water die nodig is om alle goederen en diensten te produceren die door de inwoners worden geconsumeerd. Deze tegenhanger van de C02-voetafdruk omvat zowel het directe watergebruik (drinken, douchen, wassen etc.) als het indirecte watergebruik (water dat gebruikt is om goederen of voedsel te produceren).
De Water Footprint Network (WFN) heeft de watervoetafdruk van verschillende landen in kaart gebracht. Spanje staat – ondanks dat het het droogste land van Europa is – wereldwijd op de achtste plaats van grootwaterverbruikers en in Europa zelfs op de tweede plek na Portugal. Wereldwijd zijn China, India en de Verenigde Staten de landen met de grootste watervoetafdruk, goed voor 38% van het waterverbruik
Veel landbouw en slechte leidingen
Hoewel een deel van de Spaanse voetafdruk geïmporteerd wordt door middel van in het buitenland geproduceerde goederen, is het overgrote deel afkomstig uit binnenlandse consumptie en productie. Met name de landbouw en veeteelt drukken zwaar op het geheel. Maar liefst 75 procent van al het water wordt verbruikt door de agrarische sector.
De landbouw is niet de enige reden dat de hydraulische voetafdruk van de Spanjaarden groter is dan die van andere landen. De slechte staat van de waterleidingen speelt ook een rol. “Voordat het de consument bereikt, gaat 23% van het in Europa geproduceerde drinkwater verloren. In Spanje ligt dit percentage tussen de 30% en 40%”, zegt Xavier Armengol, een specialist op het gebied van watertechnologie.
Koerswijzigingen nodig
Experts zijn het erover eens dat het niet langer zo door kan gaan. “Spanje krijgt steeds meer te maken met droogte en tekorten omdat onze vraag groter is dan onze bronnen”, zegt Amelia Pérez Zabaleta, directeur van de Leerstoel Watereconomie van de Stichting Aquae-UNED. Zij geeft aan dat er verschillende manieren zijn om de gewenste koerswijziging in te zetten.
Eén van die manieren is het verhogen van de watertarieven. “Hiermee worden niet alleen de kosten van de grondstof gedekt, maar ook alle andere bijkomende kosten voor infrastructuur en milieu”. Maar weinig mensen kennen het drinkwatertarief omdat de prijzen voor water in Spanje erg laag liggen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de elektriciteitskosten. “Door de prijzen hoger te maken kan dit als stimulans werken om er zuiniger mee om te gaan” stelt Zabaleta.
Maar ook een omslag bij bedrijven is van groot belang. “De watervoetafdruk is een belangrijke indicator voor duurzaamheid in de productieketen. Als een onderneming, vooral een grote, van haar leveranciers een verantwoord beheer eist, werkt dat door in de keten. Dat zien we nu al gebeuren,” zegt Yago Lorenzo, projectleider bij een centrum dat bedrijven adviseert over het meten van hun watervoetafdruk.
Bij de bron zelf kunnen eveneens verbeteringen worden doorgevoerd. Door onder andere het waterwinningsproces te digitaliseren kan de waterverspilling geminimaliseerd worden. Daardoor kunnen mogelijke storingen en lekkages niet alleen opgespoord en verholpen worden, maar ook worden voorspeld. ´´Het is een veilige, duurzame en efficiënte manier om naar nullozing toe te werken´´, aldus Armengol.
Het waterprobleem steeds vaker op de agenda
“De gegevens over de voetafdruk en schaarste mogen dan zorgwekkend zijn, maar de klimaatverandering en nu ook de pandemie hebben het waterprobleem op een grimmige manier weer op de kaart gezet. We kunnen eindelijk al onze energie richten op het bedenken van oplossingen,” vindt Pérez Zabaleta. Zij herinnert zich de tijd dat de nationale strategie alleen gericht was op het vertroten van het aanbod van water en niet op het beheersen van de vraag. Maar het besef dat het anders moet lijkt steeds meer te komen.
De afgelopen 5 jaar hebben verschillende overheidsontwikkelingen voor een stroomversnelling gezorgd. Zo werd onder andere de VN-Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling aangenomen, zijn de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen inzake toegang tot water en sanitaire voorzieningen vastgesteld en ligt er inmiddels in Spanje een strategie voor circulaire economie met water als een van de prioriteiten.
Ook bij bedrijven lijkt er een verschuiving gaande. Lorenza: “In iets meer dan een jaar tijd is het aantal aanvragen uit Spanje en Latijns-Amerika bij ons centrum verveelvoudigd. We beginnen nu net zo vanzelfsprekend te horen over de watervoetafdruk als over de CO2-voetafdruk’’.
Daarmee lijkt de koerswijziging al ingezet en is Spanje volgens Pérez Zabalata nog op tijd: “Ik geloof in het vermogen van de mens om zich aan te passen, want dat niet doen is geen optie’’.