Hier zullen ze naar verwachting tot 500 meter voor de kust komen. Het is dus niet nodig een reis van duizenden kilometers af te leggen om op zoek te gaan naar deze gigantische vis: langs de Catalaanse kust zwemmen momenteel vinvissen die tussen juni en september richting de Valenciaanse kust zullen zwemmen. Het dier, na de blauwe vinvis het grootste ter wereld, heeft spectaculaire afmetingen. Hij kan wel 24 meter lang worden en weegt zo’n 70 ton. Dat staat gelijk is aan een dozijn Afrikaanse olifanten.
Niet makkelijk te zien
Toch zal het niet makkelijk zijn een vinvis te spotten: 90% van de tijd verblijft hij helemaal onder water en is, zelfs als hij uitrust, continu in beweging. En wanneer hij dan toch boven water verschijnt, geeft hij maar weinig bloot van zichzelf. Hij maakt geen salto’s boven water en evenmin zwaait hij majestueus met zijn staart zoals andere walvisachtigen dat doen. Ook vanaf een boot, die op minimaal 50 meter afstand moet blijven, is er nauwelijks iets van de vis te zien. Alleen het wel vijfmeterlange luchtbellenspoor dat het dier achterlaat als hij eenmaal onderwater weer uitademt, verraadt op afstand zijn aanwezigheid.
Proyecto Rorcual
“Als ze weer onderwater gaan kun je niet voorspellen waar ze daarna weer aan de oppervlakte zullen verschijnen”, zegt walvisdeskundige en dierenarts Eduard Degollada. Overal ter wereld deed hij onderzoek naar deze diersoort. In de Spaanse Middellandse Zee doet hij dit vanaf zijn catamaran, genaamd Maktub. Soms heeft hij het geluk dat een vinvis dichterbij komt, als een wederzijdse nieuwsgierigheid. Degollada richtte de stichting EDMAKTUB op, een groep wetenschappers die van maart tot juni dagelijks 840 vierkante kilometer afspeurt tussen de provincie Barcelona en Tarragona. Zij ontdekten dat de vinvis in dit gebied zijn voedsel komt zoeken. Dit is de vierde periode (van minimaal vijf) van Degollada’s Proyecto Rorcual (project vinvis). In de periode tot eind april heeft het onderzoeksteam 15 vissen geïdentificeerd. Vissers en andere zeevaarders signaleerden meer dan 80 keer een vinvis.
Regen is goed voor vinvissenpopulatie
Delgollada is positief over het aantal vinvissen aan de Catalaanse kunst. “Het heeft in het voorjaar behoorlijk geregend, dat betekent dat de zee vanaf de kust veel voeding voor de dieren meebrengt. Er is daardoor mogelijk meer plankton en meer krill. De zuidwestenwind drijft het water richting de kust en is bevorderlijk voor de aanvoer van voedsel”. Mogelijk is door de droogte en warmte in 2015 het aantal vinvissen in dat jaar laag geweest.
Zeeverkeer dodelijk voor vinvis
Het onderzoeksteam van Degollada wil meer te weten komen over het gedrag en de migratieroutes van de vinvis. Dit is van groot belang voor deze diersoort omdat aan de kust waar deze dieren hun voedsel zoeken, zich twee grote commerciële en een aantal recreatieve havens bevinden. Het drukke zeeverkeer in dit gebied is de belangrijkste doodsoorzaak voor de vinvis, die vanaf 1996 op de rode lijst van bedreigde diersoorten staat. In 2016 werden vijf sterfgevallen geregistreerd van vinvissen aan de mediterrane kust. Vorige maand troffen vissers het eerste drijvende kadaver aan dat aangespoeld was op het strand van Lloret de Mar.
Om botsingen te voorkomen wordt in december het 58 duizend vierkante kilometergrote migratiegebied van de vinvis tussen het oostelijke Spaanse vasteland en de Balearen als ‘Speciaal Beschermde Zone van de Middellandse Zee’ verklaard. Dat heeft het ministerie van Landbouw, Visserij, Voeding en Milieu laten weten. De stichting Biodiversidad van dit ministerie geeft ook financiële steun aan het Proyecto Rorcual.
Vinvis in kaart brengen
Het onderzoeksteam, dat dit jaar uit twaalf biologen, dierenartsen en zee-wetenschappers bestaat, wil ook een fotocatalogus maken met identificatie van de individuele vinvissen en andere walvisachtigen. Hiermee wordt de distributie van de vissen over de Middellandse Zee in kaart gebracht. Op mondiaal niveau bestaat de vinvispopulatie uit ongeveer 100 duizend vissen. De populatie in de Middellandse Zee neemt sinds het begin van de jaren 90 af en bestaat uit 3,5 tot 5 duizend vissen. Het grootste gedeelte zwemt in het westelijke Middellandse Zeegebied. De meeste vinvissen worden in de zomer geregistreerd in de Ligurische Zee, tussen Frankrijk en Italië waar de dieren hun eten zoeken.
Op iedere hoek van catamaran Maktub is altijd een wachtpost aanwezig. Zo is er een overzicht van 360 graden rond de boot en kan er optimaal geobserveerd worden. “Ieder half uur wisselen we elkaar af, om monotonie te voorkomen” zegt Xavier Fernández, een 31-jarige bioloog die gespecialiseerd in plankton. Zodra er een vinvis door iemand gespot is, worden er foto’s gemaakt en zoveel mogelijk gegevens geregistreerd over de locatie, het gedrag, en de omstandigheden van dat moment. “We hebben zelfs geprobeerd genetisch materiaal te bemachtigen, maar dat is tot op heden helaas nog niet gelukt. We zouden dolblij zijn met apparatuur die via de satelliet vinvissen kan spotten, maar daar hebben we nog geen budget voor”, zegt Degollada.
Vinvissen spotten vanaf natuurpark Montgó
Als de vinvissen tussen juni en september naar het zuiden zwemmen richting de kust van Dénia, zullen ze zich tot 500 meter voor de kust gaan begeven. “Nergens anders zullen deze dieren zo dicht bij de kust te zien zijn”, zegt de 48-jarige Toni Martínez die al dertig jaar door dit gebied navigeert. Hij is kustwacht van de lokale Servicio Ambiental Marino y de Pesca (Milieudienst Marine en Visserij).
Om de migratie van de vinvissen in de Middellandse Zee te kunnen aanschouwen, is er twee jaar geleden in het natuurpark van Montgó in Denia een kijkpost op het vasteland gemaakt. In dit gebied zijn in 2015 40 vinvissen gespot. In 2016 waren dat er 61, plus nog een dwergvinvis, de kleinste van deze familie die nog steeds niet minder dan 10 meter lang is. Het is nog een paar weken wachten voordat we weten hoeveel vinvissen er dit jaar gespot zullen zijn.