Hier zie je niet overal de Catalaanse vlag hangen. Mensen in Vall d’Aran volgen bezorgd het gedoe rond het onafhankelijkheidsreferendum in Catalonië, zo schrijft El País. Veel Aranezen willen helemaal niet los van Spanje. Maar het dal ligt in Catalonië en is daarom onderhevig aan de beslissingen die genomen worden in het Catalaanse parlement. En alles wijst er nog steeds op dat dat vast van plan is de onafhankelijkheid uit te roepen wanneer een meerderheid op ‘ja’ stemt bij het referendum van aanstaande zondag 1 oktober.
Dan maar bij Huesca
Aranezen weten het wel. ‘Dan voegen we ons bij Huesca of met eigen statuten bij Spanje. Als dat niet kan kunnen we misschien samen met Andorra’, zo is de teneur onder inwoners. Vall d’Aran telt 10.000 inwoners die verspreid leven in 9 gemeenten van de provincie Lerida. De grootste plaats is Vielha. De Garona-rivier ontspringt hier en mondt uit in de Atlantische oceaan bij Bordeaux.
Gezond verstand
Bewoners maken zich zorgen en zouden graag wat meer ‘gematigdheid en gezond verstand’ zien bij beide partijen. ‘Alleen de wet volgen kan niet, maar zonder de wet gaat het ook niet’ en ‘Iets breken is heel gemakkelijk, maar iets maken vaak een stuk moeilijker’. Dit zegt de voormalige premier van Vall d’Aran, Franscisco Boya. Hij bestuurde de regio tussen 2007 en 2011.
Aranees
Volgens Boya is de Catalaanse overheid de regio nog 8 miljoen euro schuldig. Aranezen klagen dat Catalonië hun cultuur, hun taal en hun instituten negeert. De begroting van het regeringsorgaan van Vall d’Aran is met 10 procent gedaald sinds 2011, terwijl die van Catalonië met 4 procent alleen al dit jaar is toegenomen.
Voor onderwijs van Aranees, de co-officiële taal, is er een begroting van slechts 6.000 euro. 17 procent van de bevolking spreekt deze taal. ‘De Generalitat in Barcelona geeft meer geld uit aan Catalaans onderwijs in VAlencia dan aan onderwijs in Aranees in zijn eigen regio’, aldus Boya.
Matige opkomst 9N
Bij het referendum van 9 november 2014 kwam slechts 20,4 procent van de Aranezen stemmen, terwijl de gemiddelde opkomst toen 36 procent was. 62,59 procent hiervan stemde ‘ja’ voor onafhankelijkheid. Terwijl dat gemiddeld 81 procent was in andere delen van Catalonië.
Praktische problemen
Mocht de regio zich afscheiden zal dat ook veel praktische problemen opleveren. De weg die de geïsoleerd liggende Vall d’Aran met de buitenwereld verbindt gaat zes keer de buur-regio Aragón binnen en weer terug. Het lijken kleine problemen, maar voor bewoners in dit hoekje van Catalonië beheerst de ligging van hun dal hun leven en heeft ook de volksaard bepaald.
Toulouse
Inwoners van Vall d’Aran gaan als de nood aan de man is vaker naar het ziekenhuis in het Franse Toulouse net over de grens, dan naar een ziekenhuis in Lerida of Huesca. Ook het vliegveld van Toulouse is veel dichterbij. Tot de 20ste eeuw was Vall d’Aran volledig geïsoleerd in de winter. Nu leeft het vooral van het berg- en wintersporttoerisme. Ski-oord Baqueira-Beret trekt elk winterseizoen duizenden wintersporters uit Madrid, Barcelona, Valencia en elders.
Er is een juridisch speciaal regime voor Vall d’Aran. Hieraan heeft het Catalaanse parlement in 2015 toegevoegd dat ‘het Catalaanse parlement het recht van de Aranezen erkent om te beslissen over hun toekomst’. Maar in de begin september aangenomen en door het Constitutioneel Hof illegaal verklaarde referendumwet is er geen spdeciale clausule opgenomen die dit nog eens bevestigd.
‘We zijn een andere politieke entiteit. Als Catalonië het recht heeft om te beslissen over zijn eigen toekomst, dan mogen wij dat ook’.