Bedrijven achter grote merken die er schade door lijden, hebben veel kritiek op de lakse houding van de gemeente, maar verschijnen zelf niet bij rechtszaken, waardoor deze processen vaak niet doorgaan. Dagelijks worden er in Valencia gemiddeld vier personen gearresteerd op verdenking van schending van het intellectueel eigendomsrecht. Op jaarbasis gaat het alleen in Valencia en omstreken al om cira 1.700 arrestaties. Toch worden er jaarlijks slechts 50 personen veroordeeld voor inbreuk op het merkenrecht en vinden er amper 6 rechtszaken plaats in verband met piraterij en verkoop van nepmerkartikelen.
De Spaanse politie werkt duidelijk niet effectief samen met het rechtssysteem. Volgens een officier van justitie die belast is met dit soort zaken, worden de meeste gerechtelijke procedures vroegtijdig stopgezet omdat vaak gedupeerde partijen niet aanwezig zijn. Voor hen zijn de proceskosten in de regel hoger dan de mogelijke schadevergoeding.
Manteros
Valencia staat bol van de ‘manteros’, zoals de illegale straatverkopers in Spanje worden genoemd. Ze bevinden zich vooral in toeristische gebieden. Op dagen waarop er veel toeristen zijn kunnen er zo 400 manteros actief zijn in de stad. Zoals tijdens de Fallasfeesten in maart, ’s zomers op de boulevard en ’s avonds in de hippe wijk Ruzafa. In heel Spanje zijn er ongeveer 2.000 straatverkopers actief. Vanaf een kleed of vanuit een rugzak verkopen ze hun illegale artikelen. Zo zegt José Manuel Tourné, directeur van de FAP, de organisatie die in Spanje het merkenrecht beschermt. De FAP omvat de grote audiovisuele bedrijven op het gebied van de film, muziek en games, enkele van de sectoren die het meest getroffen zijn door de manteros.
Harder aanpakken
Zelfs de politie geeft aan dat de gemeente Valencia de manteros harder moet aanpakken. Zowel de gemeente als de gedupeerde winkeliers en merken treden amper op. Zo wordt het goede werk van de politie, belemmerd door het gestuntel van de politici en de gemeenten, die het probleem oplossen zoals het hun het beste uitkomt en afhankelijk van welke politieke partij de betreffende gemeente bestuurt: de ene gemeente is voor legalisatie van de straatverkoop, de andere beschermt de winkeliers.
7,7 miljard euro verlies voor sector
De opbrengst van de straatverkoop is vergelijkbaar met die van de reguliere markt. Volgens berekeningen van ANDEMA (de vereniging ter bescherming van het merkrecht) veroorzaakt piraterij op nationaal niveau 7.7 miljard euro verlies in de sector. Legale winkeliers in Valencia lopen jaarlijks zo’n 50 miljoen euro aan omzet mis door de illegale straatverkoop.
Straatverkoop van cocaïne?
Ook het bedrijfsleven vindt dat autoriteiten harder moeten optreden. “Geen enkele gemeente zou de straatverkoop van cocaïne tolereren. Zo mag ook de verkoop van nepartikelen niet worden toegestaan, dat is ook een misdaad”, aldus een bestuurder van de FAP. In dit opzicht zou het voorbeeld van de Italiaanse steden Pisa en Florence gevolgd kunnen worden. Daar worden burgers en toeristen er via bordjes op straat op gewezen dat het kopen van nepartikelen verboden is en dat er hoge boetes op staan. In Florence kunnenn deze oplopen tot 10.000 euro.
Zelfstandigen in de criminaliteit
De wijze waarop de nepartikelen bij de klant terechtkomen, is in de loop der jaren veranderd. Vroeger gingen de manteros naar de appartementen en de illegale opslagplekken van de maffia en namen de producten mee. Nadat de spullen verkocht waren, betaalden zij de maffia voor de afgenomen spullen en konden zij de rest zelf houden. Nu betalen de manteros vooraf de goederen en behhouden de winst. Zo zijn ze rasechte “zelfstandigen in de wereld van de misdaad” en ligt alle risico om de winst te verliezen bij de straatverkopers en niet bij de maffie die het aanlevert.
Bezuinigingen bij politie
De politie bekritiseert ook het besluit van de gemeente om het aantal agenten in Valencia te verminderen en het budget voor de specialisatie van deze agenten te reduceren. Juist omdat Valencia een van de steden is waar het probleem het hardnekkigst is. Het optreden van de politie is van groot belang gebleken bij de aanpak van dit probleem, zoals in de wijken Cullera of Gandia is gebleken. Hier heersten vroeger de manteros. Nu is het probleem daar onder controle en zijn de manteros er vrijwel niet meer te zien.
Zwaardere straffen voor manteros geen oplossing
Volgens het Openbaar Ministerie wordt de kern van het probleem gevormd door de clandestiene aanvoer en het illegale gebruik van audiovisuele producten via het internet. “De grote leveranciers van illegale goederen zouden harder aangepakt moeten worden”, aldus een officier van justitie op het gebied van strafrecht. Zij is van mening dat zwaardere straffen niet de oplossing zullen zijn. “Door de straatverkoop van nepartikelen tot een minder ernstig delict te maken, kan op een snellere manier worden gewerkt met alternatieve straffen”, legt ze uit. Bovendien lopen veel rechtszaken ook op niets uit omdat volgens de wet een verdachte niet veroordeeld kan worden als hij niet beseft dat hij een misdaad heeft gepleegd. Het is vaak praktisch onmogelijk om te bewijzen dat de verdachte wist dat zijn handelingen onwettig waren.
Witwassen
Airbags, machineonderdelen, Viagra-pillen, parfums en tassen van bekende merken en net uitgebrachte films, die vaak zelfs nog niet in de bioscoop te zien zijn en die regelmatig Chinees ondertiteld zijn. Mónica Dopico, een van de grootste experts op dit gebied en werkzaam bij FAP in Madrid, heeft alle soorten vervalsingen gezien en kan zo een origineel van een vervalsing onderscheiden. Er wordt vaak beweerd dat de illegale straatverkoop van nepartikelen moet worden gelegaliseerd uit medeleven voor de illegalen. Dopico geeft aan dat het niets te maken heeft met overleven, maar dat er criminele organisaties achter schuilen. “Ik heb gezien hoe in vijf jaar tijd vier miljoen euro aan opbrengsten van de illegale straatverkoop naar Senegal stroomde. Dat heet gewoon witwassen”, aldus Dopico.