Volgens de Spaanse krant El Confidencial onderzoeken regionale en centrale overheden in Spanje de afgelopen maanden massaal hun afvalwater, maar zijn de resultaten van die onderzoeken zijn niet bekend bij de bevolking. De krant schrijft in dit artikel dat de onderzoekende bedrijven de opdracht hebben om de informatie alleen vrij te geven aan politici, die deze op hun beurt nog niet hebben vrijgegeven.

Voor de analisten, epidemiologen en gezondheidsmanagers vormt een goede interpretatie van die resultaten afkomstig van een nieuw maar doorslaggevend meetmodel de belangrijkste uitdaging.

"Zelfs bij asymptomatische mensen komen sporen van coronavirus voor in hun ontlasting", legt Héctor Rey Gosálbez uit, specialist in zuiveringsprocessen en medewerker van de Polytechnische Universiteit van Valencia. "Het fecale water circuleert per sector door de riolering, waardoor je per wijk monsters kunt nemen om te weten of de aanwezigheid van covid in dat gebied is toegenomen” voegt hij toe.

De regio’s Valencia, Murcia, Catalonië en Navarra zijn als eerste begonnen met het testen van hun rioolwater. Dat betekent dat deze regio's over een langere periode gegevens hebben kunnen verzamelen. Hoe langer die periode is, hoe beter analisten die informatie kunnen interpreteren. Als bijvoorbeeld in maart in een specifiek gedeelte van een stad of zone een bepaald niveau van Covid in afvalwater werd gezien waar ook een bepaald aantal ziekenhuisopnames of sterfgevallen was en nu wordt geconstateerd dat dit percentage weer wordt genaderd, kan daaruit worden afgeleid dat de gezondheidssituatie verslechtert.

Angel Villanueva is directeur klimaatverandering van Aquatec, onderdeel van de Suez-groep, het bedrijf dat in Spanje meer van dit soort analyses doet, en zegt: "In Catalonië en de regio Valencia begonnen we half maart in de volledige lock down met metingen op bepaalde punten in de grote steden. Het begin van de pandemie hebben we niet kunnen meten, maar we deden onderzoek vanaf het moment dat de piek van besmettingen en sterfgevallen het hoogst was en weer begon af te vlakken". Villanueva is blij dat regionale regeringen zich steeds bewuster worden van het belang van dit systeem om nieuwe besmettingshaarden  te voorspellen. "Het biedt een goede indicatie van het besmettingsniveau en dus een zeer bruikbaar beeld voor de autoriteiten", vat de specialist samen. Villanueva legt uit dat met de bewustwording van de overheden over de methode, hun belangstelling ervoor ook is toegenomen en daarmee het aantal uitgevoerde analyses en hoe meer analyses, hoe gedetailleerder het beeld is dat ontstaat en waarop geacteerd kan worden door de autoriteiten. 

"Er is wetenschappelijk bewijs in verschillende landen van de aanwezigheid van coronavirussen in rioolwater – zo waren resten van het virus 40 dagen vóór het eerste geval bekend werd al te zien in rioolwater in Italië – en we moeten uitbraken zo vroeg mogelijk kunnen detecteren, het liefst wanneer deze nog moeten beginnen”, aldus Villanueva.

Ambitieus programma van vroege detectie

Vorige week maakte Madrid bekend dat er 290 bemonsteringspunten in rioolnetwerken en zuiveringsinstallaties zullen worden geactiveerd. Dit is het grootste initiatief in dit opzicht dat tot nu toe in Spanje is ontwikkeld, zowel wat aantal bemonsteringspunten en frequentie betreft als in de bediende bevolking; het rioolwater van ruim 6,5 miljoen inwoners wordt gecontroleerd. "De monsters worden wekelijks geanalyseerd en de verkregen resultaten worden ter beschikking gesteld aan managers in de gezondheidszorg", aldus de verklaring van de regio, waarin het project omschreven wordt als een "ambitieus monitoringsprogramma dat vroege detectie mogelijk maakt zodat het gezondheidssysteem kan anticiperen op het verschijnen van nieuwe uitbraken."

Nadeel is dat de eerste regio’s in Spanje die ermee begonnen belangrijke historische gegevens missen over het vroege begin van de pandemie in Spanje, terwijl die historie juist belangrijk is om de in het afvalwater verzamelde gegevens correct te interpreteren. "Als de niveaus stijgen of dalen, kunnen we al conclusies trekken", legt Villanueva uit. Ook kunnen dan vergelijkingen worden gemaakt tussen verschillende momenten waarop er specifieke sociale gevolgen waren, zoals een groot aantal mensen in het ziekenhuis of een hoog sterftecijfer.

Interpretatie gegevens gecompliceerd

Volgens Villanueva is de interpretatie van de gegevens waarschijnlijk het moeilijkste onderdeel van deze techniek: “Soms zien we een sterke toename in een gebied, maar blijkt daar een ziekenhuis te zijn”. Hij wil ook dit systeem combineren met met de PCR-testpraktijk. "De analyse van afvalwater is uitgebreider, niemand blijft over, omdat iedereen naar de wc gaat. Het probleem ervan is alleen dat je nooit de identiteit weet van degenen die besmet zijn; daarvoor voldoen alleen PCR's", legt Villanueva uit.

De bedrijven die de monsters nemen, geven de informatie alleen door aan politici en aan de regionale en landelijke ministeries van Volksgezondheid. Het landelijk ministerie zou tegen de krant El Confidencial hebben gezegd dat van alle autonome gemeenschappen de gegevens over het rioolwater zijn opgevraagd. Ze hebben nog niet aangegeven welke regionale overheden al informatie hebben gestuurd of in hoeverre dit alarmerend kan zijn of wat de gedetecteerde parameters betekenen.