Haaien zijn ondanks hun belang voor zeeën en oceanen een steeds meer bedreigde diersoort. Ze staan bovenaan de voedselketen en voeden zich met vispopulaties. Ze verhinderen dat bepaalde populaties exploderen en een heel gebied overnemen. Haaien vormen zodoende het immuunsysteem van de oceaan.
Dat steeds meer haaiensoorten door de toename van de visserij met uitsterven worden bedreigd concluderen onderzoekers van de Universiteit van Barcelona (UB) en de natuurbeschermingsorganisatie Submon in een artikel over de staat van instandhouding van haaienpopulaties dat is gepubliceerd in het tijdschrift ‘Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems’.
Belangrijke ecologische rol
Haaien zijn de grootste roofvissen van de mariene ecosystemen. Ze staan aan het hoofd van de voedselketen en houden deze in evenwicht. Toch is er nog veel onbekend over de biologie en ecologie van de haaien in de Middellandse Zee. In totaal worden 21 haaien- en roggensoorten beschermd op aanbeveling van de Algemene Visserijcommissie voor de Middellandse Zee (GFCM).
Categorie ‘kwetsbaar’
Bij vissen onderscheiden we beenvissen en kraakbeenvissen. Haaien behoren tot de kraakbeenvissen. De Middellandse Zee kent een grote biodiversiteit van kraakbeenvissen die door de Internationale Unie voor Natuurbescherming (IUCN) zijn ingedeeld in de categorie ‘kwetsbaar’. Een voorbeeld hiervan is de reuzenhaai. De meeste kraakbeenvissen (waaronder dus haaien) hebben een traag voortplantings- en groeitempo, waardoor ze kwetsbaarder zijn dan beenvissen. Als er teveel haaien gevangen worden, loopt een haaiensoort groot risico om uit te sterven.
Situatie verslechtert
Na een evaluatie in 2007 concludeerde de IUCN dat 43 procent van de populatie van kraakbeenvissen in de Middellandse Zee in gevaar is. Dit meldt het Wereld Natuur Fonds in het rapport van 2019 ‘Haaien in de Middellandse Zee: een roep om actie’. Volgens het rapport lijkt de situatie zich op een verontrustende manier te verslechteren.
De snelle ontwikkeling van de visserijtechnologie heeft ertoe geleid dat visgebieden zijn uitgebreid, er op grotere diepten en ook langer wordt gevist. Dit alles zou een negatieve invloed hebben op de overlevingskansen van haaienpopulaties, zegt Manel Gazo, docent aan de UB en directeur van Submon.
Analyse bijvangsten
Veel haaien verdwijnen als gevolg van bijvangst. Het merendeel van de gevangen haaien worden simpelweg teruggegooid in zee. Ze zijn dan echter al dood of dusdanig verzwakt dat hun kans op overleven zeer klein is.
In het kader van het onderzoek zijn de geregistreerde bijvangsten van de trawl- en beuglijnvissers in de haven van Costa Brava geanalyseerd. Hieruit bleek dat er maar liefst acht haaiensoorten ongewenst werden gevangen. Vijf haaiensoorten van groot formaat (meer dan 200 cm): de voshaai, de reuzenhaai, de grauwe haai, de kortvinmakreelhaai en de grote blauwe haai. En drie soorten van gemiddeld formaat (90-100 cm), zoals de ruwe haai, de doornhaai en de gevlekte gladde haai.
Samenwerking met vissers
De samenwerking met de visserijsector is van groot belang geweest tijdens het onderzoek, vertelt Gazo. “Alleen zij beschikken over de lokale ecologische kennis van vroeger en nu”, legt hij uit. “Er is nog steeds geen doeltreffende manier gevonden om bijvangsten van haaien te voorkomen, behalve de invoering van een quotabeleid en enkele wijzigingen van vistuig”, vervolgt de expert, “maar het is wel duidelijk dat de visserijsector betrokken zal moeten worden bij het vinden van een oplossing”.
Bekijk ook: Benidorm opgeschrikt door haai vlakbij druk strand