De onderzoekers deden met behulp van gratis software een analyse –van metingen in het gebied in de baai van Cádiz. Daarna volgde veldwerk ter plekke.
De mythische tempel van Hercules Gaditanus, in de Fenicische tijd Melqart genoemd, was in de oudheid een belangrijk bedevaartsoord. Millennia later blijft de locatie nog altijd een mysterie en is het een soort heilige graal geworden voor historici en archeologen, die er al eeuwen naar op zoek zijn.
Een onderzoeker van de Universiteit van Sevilla, Ricardo Belizón, schijnt nieuw licht op de zaak. Samen met een team van wetenschappers van de Universiteit van Sevilla en het Andalusisch Historisch Erfgoedinstituut (IAPH) heeft hij sporen van een monumentaal gebouw gelokaliseerd in het kanaal van Sancti Petri, een kustgebied in de baai van Cádiz tussen Chiclana de la Frontera en San Fernando. Het gebied is een intergetijdengebied; het staat bij laag water boven water en bij hoog water onder water. Belizón analyseerde de metingen van het gebied met behulp van gratis software.
Eeuwenlang vermoeden van deze locatie
Als wordt bevestigd dat het om de tempel gaat, zou het heiligdom, dat werd bezocht door onder anderen Julius Caesar en de Carthaagse veroveraar Hannibal, en dat dateert van minimaal de 9e eeuw voor Christus., zich daadwerkelijk bevinden in het gebied waar verschillende archeologische vondsten al eeuwenlang naar wijzen.
‘Spectaculaire vondsten’
‘Wie weet hoe ver het land zich aan de zuidkant in zee uitstrekte en hoeveel van dit land zee moet zijn geweest, vooral in wat nu de moerassen worden genoemd? De vraag, toen retorisch, werd in 1794 gesteld door de historicus en reiziger Antonio Ponz, toen hij het labyrint van zee en land overzag dat de baai van Cádiz vormt. En het is precies die twijfel die Belizón wilde wegnemen toen hij onderzocht hoe het kustlandschap van Cádiz er in de oudheid uitzag in een proefschrift dat een verrassende wending heeft gekregen. ‘Wij onderzoekers zijn erg huiverig voor spektakelarcheologie, gevoed door de massamedia, maar in dit geval worden we geconfronteerd met enkele spectaculaire vondsten. Het zijn eersteklas opbrengsten’, verklaarde Francisco José García, directeur van het departement Prehistorie en Archeologie van de Universiteit van Sevilla, woensdag tijdens de presentatie in Cádiz.
Vindplaats
De locatie ligt in een groot moerassig kanaal met een eilandje en het kasteel van Sancti Petri, dat erboven uitsteekt. Al meer dan twee eeuwen heeft de plaats belangrijke archeologische vondsten opgeleverd -al dan niet toevallig- die tegenwoordig de vitrines van het Museum van Cádiz vullen. Bijvoorbeeld het grote marmeren en bronzen beelden van Romeinse keizers – één ervan werd gevonden na een ontploffingsoperatie in de jaren 1920 – en verschillende beeldjes in de vorm van votiefoffers -met kostbare voorwerpen – uit de Fenicische periode. De ontdekkingen vormden een lijn tussen de hellingen van het eilandje zelf en een landtong van fijn zand en rotsachtige intergetijdengebieden, bekend als Boquerón point.
Bouwwerk
Het rechthoekige bouwwerk van 300 bij 150 meter – even groot als het eiland waarop het stond – dat onder water te zien is, lijkt te passen bij de klassieke beschrijvingen. Deze spreken zowel over de locatie als over de omschrijving ervan als een groot Fenicisch monumentaal complex, toegankelijk door twee zuilen over te steken, met een frontispice – een versierd driehoekig bovendeel van de gevel -dat de 12 werken van Hercules verbeeldde. In het gebouw bevond zich een vlam die nooit gedoofd werd. De heilige plaats was door een kanaal gescheiden van de huidige landtong Boquerón en was toegankelijk voor Fenicische, Punische en Romeinse schepen en werd beroemd om het grote aantal veronderstelde relikwieën uit de antieke wereld die er werden bewaard.
Veldwerk
Behalve digitaal onderzoek hebben de onderzoekers ook veldwerk uitgevoerd, door excursies bij laag water, waarbij de overblijfselen van belangrijke aschelpen en zelfs keramische resten konden worden gedocumenteerd. Hoewel het onderzoek nu al bijna twee jaar aan de gang is, zal er nog veel archeologisch veldwerk nodig zijn om te bevestigen of te verwerpen wat vooralsnog een op het eerste gezicht goed gefundeerde hypothese is.
Meer verrassingen
Maar de digitale modellering van de historische kust van Cádiz heeft niet alleen de verrassing van de mogelijke tempel van Melqart aan het licht gebracht. In dit antieke landschap bevindt zich ten zuiden van het heiligdom – dat tot minder dan twee eeuwen geleden een overstroombaar gebied was – een binnenhaven en een kust met gevarieerde, nog niet nader omschreven gebouwen, voornamelijk uit de Romeinse periode.
Dit is ook het tijdperk waar het gebied van de tempel uit stamt. Het gebied is groter dan het gehele opgegraven gebied van de site van de Romeinse stad Baelo Claudia (Tarifa), die het team lokaliseerde in een natuurlijk moerassig gebied ten noorden van de tempel, in de buurt van de rivier Arillo de San Fernando. ‘Het is groter dan de oppervlakte van Gades – het huidige Cádiz- en de omvang ervan zou het beeld dat wij tot nu toe van de baai hadden, veranderen’, zegt Antonio Sáez Romero, professor bij het departement Prehistorie en Archeologie en verantwoordelijk voor deze ontdekking.
Ook andere hypotheses over de locatie van de tempel
De nieuwe hypothese sluit aan bij verschillende bevindingen en voorstellen die sinds de moderne tijd en gedurende de gehele 20e eeuw zijn gedaan, maar zij is ook in strijd met andere die andere locaties voor de tempel suggereren. De laatste is die welke naar voren is gebracht in een onderzoek van Antonio Monterroso-Checa, hoogleraar Archeologie aan de Universiteit van Cordoba. Deze wetenschapper verwierp de mogelijkheid dat het heiligdom zich in Sancti Petri bevond om redenen zoals orografische veranderingen en het ontbreken van nieuw bewijsmateriaal voor de klassieke locatie, en wees op de mogelijkheid dat het monument zich bevond op de heuvel van de Martelaren van San Fernando, een plaats die vroeger ook een eiland was.
Onderzoek en tijd zullen definitief uitsluitsel geven over de vraag die al meer dan twee eeuwen geleden leeft. Het einde van het mysterie kan nog even duren. Met zo’n uitzonderlijke ontdekking kan ons hart op hol slaan, maar we willen heel voorzichtig zijn. Het is zeer interessant en suggestief, maar nu begint het meest meest spannende deel’, vat Sáez Romero enthousiast samen.