Meer dan drie jaar geleden, in januari 2020, begonnen in de hoek van de San Fernando-begraafplaats in Sevilla de opgravingswerkzaamheden van massagraf Pico Reja. Een gezamenlijk project van de gemeente Sevilla, de regionale overheid van Andalusië en het ministerie van Justitie van Spanje. De opgravingen maakten deel uit van een bredere inspanning in Spanje om de slachtoffers van de Spaanse Burgeroorlog en het Franco-regime te identificeren en te eren.
Meer slachtoffers dan aanvankelijk gedacht
Niemand kon zich in 2020 nog een goede voorstelling van zaken maken. Aanvankelijk dachten onderzoekers van La Sociedad de Ciencias Aranzadi – de wetenschappelijke vereniging uit het Baskenland die nauw betrokken was bij de opgravingen – 850 slachtoffers van de Spaanse Burgeroorlog in het graf aan te treffen, maar uiteindelijk waren het er 1.786: meer dan het dubbele. Bij verdere opgravingen kwamen de forensisch onderzoekers de resten van nog eens 10.000 personen tegen – ditmaal slachtoffers die hoogstwaarschijnlijk vóór of ná de burgeroorlog in Pico Reja waren ‘begraven’.
Ruim anderhalf miljoen botten geanalyseerd
Juan Manuel Guijo – teamhoofd van de forensisch onderzoekers – benadrukt de complexiteit van het werk en de uitdagingen waarmee het team geconfronteerd werd: ‘we wisten niet of we het wel aankonden’. Guijo’s team analyseerde gedurende drie jaar meer dan anderhalf miljoen botten. Waaronder beenderen van gemartelde mannen en vrouwen: gebroken gewrichten, handen gebonden op de rug en kogelgaten in het achterhoofd. ‘Huiveringwekkend’.
Op dit moment nog geen DNA-match vastgesteld
De forensisch deskundigen hebben zeker 1.037 DNA-monsters naar het gezaghebbende laboratorium van de universiteit van Granada gestuurd voor verder onderzoek. Op dit moment zijn de skeletresten nog niet geïdentificeerd. Het laboratorium biedt echter nog hoop aan familieleden van verdwenen personen, zoals Carmen en Paquita, die op zoek zijn naar hun vader Rafael, en Ángel, wiens vader Enrique in 1936 verdween na contact met de Falangisten. “Ik ben blij en verdrietig tegelijk. Dit is heel belangrijk geweest, maar ik denk niet dat ik nog zal leven als ze erin slagen het DNA te matchen,” aldus een geëmotioneerde Ángel.
De symbolische sluitingsceremonie van Pico Reja
Eind februari sloot Sevilla Pico Reja op de San Fernando-begraafplaats – dat gezien zijn omvang en historische betekenis, één van de belangrijkste massagraven van West-Europa is. Bij de sluitingsceremonie was naast burgemeester Antonio Muñoz, een afvaardiging van de regionale- en nationale regering aanwezig: ook allen betrokken bij de financiering van de opgravingswerkzaamheden. Naast de overheden bestonden de aanwezigen uit familieleden van slachtoffers van het Franco-regime.
Vanaf nu kunnen de slachtoffers herdacht worden in het grootste ossuarium van Spanje én in een columbarium waarin de stoffelijke resten, die nu nog in 1.200 kisten worden bewaard, bijgezet zullen worden. De sluitingsceremonie van het massagraf van Pico Reja is opgedragen aan de familieleden van de slachtoffers die al tientallen jaren in dat graf lagen en markeert het einde van de opgravingen.
Het belang van de Ley de Memoria Democrática
Burgemeester Antonio Muñoz gaf tijdens de ceremonie aan dat het gemeentebestuur zich onverminderd zal inzetten om de Ley de Memoria Democrática uit te voeren – een belangrijke Spaanse wet die onder meer via opgravingen en DNA-onderzoek tot doel heeft om de slachtoffers van de Spaanse Burgeroorlog en de daaropvolgende dictatuur te erkennen en te eren. Muñoz benadrukte dat we ervoor moeten zorgen dat dergelijke schendingen van mensenrechten en misdaden tegen de menselijkheid nooit meer plaatsvinden. De burgemeester wil direct doorpakken en dit jaar nog beginnen met de opgraving van een ander massagraf (Monumento). Ook hier liggen de slachtoffers van het Franco-regime, op dezelfde begraafplaats van San Fernando.
Bekijk ook: Lichamen van 9.000 republikeinen geïdentificeerd in Spaanse massagraven