Met een avondklok, in het Spaans dus ‘toque de queda’, wordt volgens woordenboek van Dale het ‘verbod zich ’s avonds na zeker tijdstip en ’s nachts op straat te bevinden’ bedoeld. In de huidige context wordt de avondklok ingezet om het aantal sociale ontmoetingen te beperken en daarmee de verspreiding van het coronavirus af te remmen. Een drastische maatregel die zowel in Spanje als in Nederland de nodige weerstand oproept.
En dat is niet voor niets, want het woord ‘avondklok’ wordt al snel geassocieerd met een situatie van oorlog. Het woord ‘toque de queda’ vindt dan ook zijn oorsprong in oorlogstijd en tijden van dictatuur en verwijst naar restricties en verboden.
Klokkenluiden als waarschuwing voor gevaar
In de militaire wereld werd ‘toque de queda’ gebruikt om de bevolking op te dragen binnen te blijven. ‘Toque’ betekent in dit geval een ‘waarschuwing ‘of ‘oproep’. Om die waarschuwing te geven, werden de klokken geluid, in het Spaans aangeduid als ‘tocar la campana’. Door de jaren heen zijn de manieren waarop de hele bevolking voor gevaar wordt gewaarschuwd veranderd en worden nu geen klokken meer geluid, maar gaan overal de sirenes af.
Quiētus: nachtelijke rust
Het woord ‘queda’ stamt af van het Latijnse woord ‘quiētus’, dat ‘kalmte’ of ‘stilte’ betekent en refereert aan de serene rust tijdens de nachtelijke uren. Ook in andere talen refereert het begrip ‘avondklok’ aan de nachtelijke rust, zoals het Engelse woord ‘curfew’, dat weer is afgeleid van het Franse woord ‘couvre-feu’, dat letterlijk ‘bedek het vuur’ betekent. In de middeleeuwen werd voor aanvang van de nacht het bevel gegeven om alle haarden, kaarsen en armkandelaars te doven om te voorkomen dat er in de houten huizen ’s nachts brand zou ontstaan. Ook het Italiaanse woord voor avondklok ‘coprifuoco’ is hiervan afkomstig.
Toque de diana
In het Spaans werd met het woord ‘toque de diana’ aangeduid dat de nachtelijke restricties waren opgeheven en vrij bewegen weer mogelijk was. Diana -‘di’ betekent ‘schijnen’ en daar is ook het Spaanse woord día voor ‘dag’ van afkomstig- betekent ‘reveille’, ofwel reveille blazen, het sein om de troepen, soldaten of matrozen te wekken bij het aanbreken van de dag.