De ontdekking van Amerika in 1492 had vergaande gevolgen en 12 oktober wordt beschouwd als een gedenkwaardige dag omdat vanaf dat moment het contact tussen Europa en Amerika begon. Dit culmineerde in de zogenaamde “ontmoeting van twee werelden”. Een ontmoeting die de visies van de wereld en de levens van zowel Europeanen als Amerikanen ingrijpend veranderde. Door de ontdekkingen werd de Europese kolonisatie van Noord- en Zuid-Amerika in gang gezet.
Op 23 september 1892 vaardigde de regent koningin María Cristina de Habsburgo-Lorena een koninklijk besluit uit in San Sebastián, op voorstel van president Antonio Cánovas del Castillo, waarin op 12 oktober 1892 een nationale feestdag werd uitgeroepen ter herdenking van de ontdekking van Amerika.
Vaak spreken mensen in Spanje ook over de Día de la Hispanidad als ze naar deze dag refereren. Voor veel anderen is dat alleen ‘not done’. Die naam is namelijk aan de dag toebedeeld per officieel decreet tijdens dictatuur onder Francisco Franco. Het concept van “Hispanidad” werd echter sinds het begin van de 20e eeuw gepromoot door schrijver en ideoloog van een reactionaire denkrichting Ramiro de Maeztu. In 1931 publiceerde hij een artikel in het tijdschrift ‘Acción Española’ waarin hij het gebruik van de term Hispanidad verdedigde: “12 oktober, met de verkeerde titel de dag van het ras (Día de la Raza), zou voortaan de dag van het Spaanse erfgoed moeten zijn”.
Nationale feestdag, een democratische term
De komst van de democratie betekende ook een herziening van alle nationale festiviteiten, evenals hun terminologie. Ten slotte bepaalt een wet uit 1987 dat 12 oktober wordt gevierd als de nationale feestdag van Spanje en sindsdien is de benaming ‘Día de la Hispanidad’ officieel volledig afgeschaft en wordt alleen nog in de volksmond gebruikt.
Viering van culturele diversiteit
Door de jaren heen is de nadruk verschoven van het Spaanse rijk na Columbus’ ontdekkingsreizen naar het vieren van de culturele diversiteit en de band tussen alle Spaanstalige landen en volkeren. Omdat het een nationale feestdag is, zijn de meeste Spanjaarden vrij. Dit jaar valt de feestdag op woensdag en dat betekent dat er geen lang weekend (puente) aan verbonden is. Zou de Día de la Hispanidad op een donderdag of dinsdag vallen, dan nemen veel mensen ook de vrijdag of maandg vrij.
Militaire parade in Madrid
Het meest kenmerkend aan de vieringen van de Fiesta Nacional de España is het militaire defilé dat traditiegetrouw in Madrid wordt gehouden en waarmee Spanje zijn militaire kracht laat zien. De parade brengt meerdere eenheden van onder meer de legers, de marine, de militaire noodeenheid (UME), de Guardia Civil en de nationale politie samen in een act onder leiding van de koning en koningin van Spanje.
Koning Felipe VI, zijn vrouw koningin Letizia, hun kinderen de Infanta’s Leonor en Sofie en de Spaanse premier zijn bij dit militaire machtsvertoon aanwezig. In de parade door Madrid lopen doorgaans ook buitenlandse diplomaten mee en vertegenwoordigers van de regeringen van de 17 autonome gemeenschappen.
Traditiegetrouw begint de parade op 12 oktober om 11 uur op de Paseo de la Castellana. De koning komt eerder aan op Plaza de Lima, waar hij militaire eer ontvangt en de verschillende troepen beoordeelt, voordat hij de aanwezige autoriteiten begroet. Daarna daalt een soldaat aan een parachute neer met de Spaanse vlag in zijn handen. Die vlag wordt vervolgens gehesen en tenslotte vindt de hulde aan de gevallenen plaats.
Na dit protocol zijn het de legervliegtuigen die plaats maken voor de parade. Zo begint de land- en luchtparade die langs de Paseo de la Castellana loopt van de Plaza de Cuzco naar Raimundo Fernández Villaverde. De live uitzending is vanaf een uur of tien te volgen op La 1 de TVE.
Buiten Madrid organiseert elke stad eigen vieringen die in het teken van Spanje en de Spaanstalige wereld staan. Doorgaans vindt het officiële gedeelte daarvan plaats op het plein voor het plaatselijke gemeentehuis.
Catalonië klopt voor Spanje
Ondanks dat er in het eigenzinnige Catalonië, waar een deel van de bevolking naar onafhankelijkheid van Spanje streeft, een controverse bestaat rond deze feestdag, zijn ook hier evenementen georganiseerd. Toch wordt ook een demonstratie gehouden die wordt ondersteund door de partijen Vox, PP, Ciudadanos en Valents, evenals andere burgerorganisaties. De demonstratie begint om 11.30 uur en zal vertrekken vanaf de kruising tussen de straten Provenza en Paseo de Gracia in de richting van Plaza de Cataluña.
Hier is om 13:00 uur een bijeenkomst met toespraken van degenen die de demonstratie hebben georganiseerd. De organisatie “Catalonië klopt voor Spanje” viert ook de tiende verjaardag van zijn activiteiten ter gelegenheid van de nationale feestdag. “Op een datum als 12 oktober, de nationale feestdag van Spanje en het Spaanse erfgoed, claimen we ons feest in de straten van de Catalaanse hoofdstad, op de echte nationale feestdag van de Catalanen. Een dag van broederschap met de rest van de Spanjaarden en met iedereen uit alle Latijns-Amerikaanse landen”, zegt de organisatie in een persverklaring.
Aan de andere kant hebben verschillende organisaties acties voorbereid tegen de viering van Día de Hispanidad.
Columbus
Op 12 oktober 1492 ging Cristoffel Columbus voor anker voor de kust van het Amerikaanse continent. Op dat moment wist de ontdekkingsreiziger nog niet idat hij een nieuw continent had ontdekt. Hij verkeerde in de veronderstelling dat hij via een westelijike route in ‘Las Indias’, het geplande doel van zijn reis, was aangekomen. Het bleken de Bahama’s te zijn, de eilandengroep die hij later San Salvador noemde.
Na Columbus’ eerste aankomst ging de verdere exploratie en de kolonisatie van de ‘Amerika’s’ door Europa van start. Vanaf dit moment werd het Spaanse rijk steeds groter en machtiger tot het op een gegeven moment het meest invloedrijke imperium ter wereld was. Dit feit wordt jaarlijks op 12 oktober herdacht. In de wet die alles rond deze Spaanse feestdag regelt, staat dat op die dag Spanje ‘een proces startte van linguïstische en culturele projectie ver buiten de Europese grenzen’.
Controversie
Rond het feest bestaat echter al jaren in toenemende mate controversie. Amerika bestond al toen Columbus er zijn schip aanmeerde. Feitelijk werd het continent al circa 14.000 jaar geleden ontdekt toen de eerste mensen er voet aan wal zetten.
Bovendien was de komst van de Europeanen voor de inheemse volkeren verre van positief te noemen. Hun land werd gekoloniseerd waarbij de inheemse bevolking grotendeels werd uitgeroeid. Volgens geschiedkundigen heeft circa 90 procent van de oorspronkelijke bewoners de komst van de Spanjaarden en later andere Europeanen niet heeft overleefd. Deels bezweken de inheemse mensen ook als gevolg van vreemde ziekten waartegen ze niet bestand waren. Wie al deze ellende uiteindelijk wel overleefde, werd gedwongen het christelijk geloof aan te nemen.
Nieuwe betekenis aan feest
Om deze redenen zijn diverse landen het feest gaan vervangen door andere vieringen die meer overeenkomen met hun oorspronkelijke culturele identiteit. Zo werd in Argentinië in 2010 de Día de la Hispanidad vervangen door de viering van de Día de Diversidad, de Dag van de Culturele Amerikaanse Diversiteit. In Bolivia wijzigde men de dag in 2009 in de Dag van de Dekolonisatie. In Chili wordt op 12 oktober de Dag van de Ontmoeting tussen Twee Werelden gevierd.
Ook in Spanje zijn pogingen gedaan om het feest van karakter te veranderen. In 2016 hees de gemeente Madrid de Wipala. Dit is een kleurrijke vlag die inheemse culturen vertegenwoordigt. In de raadsvergadering van Navarra viert men sinds 2017 de Dag van de Inheemse Weerstand. Voorstanders van deze wijzigingen vinden dat op deze manier rekening wordt gehouden met de verschillende gezichtspunten die rond de historische gebeurtenis bestaan.