Het huidige regiobestuur lijkt daar niets aan te gaan veranderen. De waterhyacint (in Spanje de Camalote genoemd) is een tropische plant die de beddingen van de Guadiana-rivier in Extremadura opslokt en het ecosysteem van de rivier dreigt te vernietigen. Daarom is deze plant een gevaar voor een van de belangrijkste rivieren van Spanje.
Bij de plaats Medellín in Extremadura lijkt de rivier op een stukje Amazone in Brazilië. De plant reikt van de ene naar de andere kant over een lengte van 157 kilometer en komt bijna tot het stuwmeer Alqueva in Portugal. Dit probleem bestaat al tien jaar en is in de loop der jaren alleen maar erger geworden door de passieve houding en de niet doeltreffende acties van diverse instanties en de overheid.
SOS
Advocaat en woordvoerder van SOS Guadiana, Susana Cortés, zegt: ‘We zijn nu ruim tien jaar en een investering van dertig miljoen euro verder en de situatie is alleen maar erger geworden. De waterhyacint is een soort kanker en had al veel eerder aangepakt moeten worden.’ SOS Guadiana is een burgerinitiatief van de inwoners van Medellín dat de strijd aangaat tegen deze plaag.
De waterhyacint staat erom bekend dat hij zich razendsnel vermeerdert. De plant bedekt het volledige wateroppervlak van de rivier en blokkeert daarmee de zon. Op die manier krijgen vissen, algen en plantensoorten geen licht waardoor uiteindelijk alles dood zal gaan. Dat heeft effect op de waterkwaliteit van andere rivieren en zeeën, maar ook op de gezondheid van vogels, zoals de reiger en de aalscholver, die in dit gebied leven.
Volgens bioloog Trinidad Ruiz wordt de groei van de waterhyacint zelfs gestimuleerd door de Guadiana-rivier. De plant gedijt namelijk goed bij hogere temperaturen. Daarbij zorgt het hoge niveau aan nitraat en fosfaat (door verdelgingsmiddelen van de landbouw) voor een fijne leefomgeving voor deze plant.
Doordat de plant de kwaliteit van het water aantast, is het water niet meer geschikt voor productie van drinkwater. Daarnaast groeit de plant zo snel dat ze in irrigatiesystemen terecht kan komen waardoor het land niet meer besproeid kan worden. Op dit moment is ruim 42.000 hectare land afhankelijk van irrigatie uit deze rivier. Een sociaaleconomische ramp die zijn grenzen niet kent.
Reis over de oceaan
Maar hoe komt deze plant vanuit het Amazonegebied in Zuid-Amerika terecht in een rivier in het zuidwesten van Spanje? Er bestaan twee theorieën:
1. De ‘officiële’ versie volgens de CHG (Waternetwerk-federatie van Guadiana): Iemand heeft een stekje vanuit de Amazone meegenomen naar Spanje als decoratie voor in zijn vijver. Er hoeven dan maar enkele zaadjes van die plant in een rivier terecht te komen en het kwaad is al geschied.
2. SOS Guadiana zegt te vermoeden dat de plant in Spanje terecht gekomen tussen de wielen van de voertuigen en tractoren die eerder werden gebruikt voor de aanleg van wegen in Brazilië en zo in Spanje terecht zijn gekomen. Een paar jaar geleden werd er in de buurt waar de waterhyacinth is opgedoken gewerkt aan een snelweg en het bedrijf dat de machines leverde had daarvoor in Brazilië gewerkt.
Onvoldoende actie en een niet-doeltreffende aanpak
De ruim tweeduizend inwoners van Medellín kennen de Guadiana-rivier vandaag de dag niet meer terug. Burgermeester Antonio Parral geeft ook aan dat de situatie meer dan zorgwekkend is. ‘Landbouw is onze grootste inkomstenbron. Deze is nu in gevaar door deze plaag. Daarnaast heeft Medellín ook een eigen rivierstrand met bijna vijftig tentjes waar toeristen en gezinnen graag vertoeven. Door deze plaag komt dus ook het toerisme in gevaar.’
De burgermeester vertelt dat de aanpak die de CHG heeft gekozen om de waterhyacint terug te dringen onvoldoende en niet-doeltreffend is geweest. De voorzitter van de CHG, José Martinez, zegt dat het elimineren van deze plant een utopie is. Op dit moment werken tachtig tot negentig van onze mensen tussen Medellín en de grens met Portugal om de plant te bestrijden. Door een deal voor één jaar van 13,7 miljoen euro met Tragsa (een overheidsinstantie voor landbouwontwikkeling en natuurbehoud) te sluiten, kunnen nu meer mensen ingezet worden.
Twijfel aan oprechte intentie
Niet iedereen ziet deze deal met Tragsa met vertrouwen tegemoet. Volgens Aseja (een Spaanse vereniging van bedrijven voor behoud van tuinen en parken) heeft Tragsa geen oprechte intentie om de waterhyacint volledig te elimineren. De afgelopen tien jaar hebben veel mensen geprobeerd om deze plant te verdringen, de hoop is echter met de jaren vervlogen. ‘Tragsa heeft de verantwoordelijkheid op zich genomen om een jaar lang hun mensen in te zetten om de plant te bestrijden. Echter, als de plant in minder dan een jaar volledig wordt bestreden dan zitten veel mensen zonder inkomen’, vertelt de woordvoerder en advocaat van SOS Guadiana.
De voorzitter van de CHG verzekert dat er geen sprake is van andere intenties vanuit Tragsa. Het bedrijf zou als voornaamste missie hebben om de waterhyacint te vernietigen. De aanpak waar Tragsa mee komt is dezelfde als die van andere bedrijven in het verleden. ‘We zouden willen dat we 100% kunnen vernietigen, maar dat is helaas niet mogelijk. We zijn al blij als we de 90% halen’, aldus José Martínez van de CHG.
Nalatig bestuur
Dat het probleem zo uit de hand is gelopen, is voornamelijk te wijten aan de nalatigheid van de overheid. De rivierbeddingen werden namelijk niet regelmatig schoon gemaakt wanneer de plant in februari begint te bloeien en groeien. Op dat moment komen de zaadjes van de plant vrij en dan is het te laat om er nog iets aan te doen. Volgens professor Ruiz is er maar één drastische maatregel: ‘Laat de militaire rampenbestrijding UME komen en laat ze de rivier volledig schoonmaken.’
Dit is echter geen nieuw pleidooi. Deelregering Extremadura wilde vorig jaar ook al de hulp inroepen van het leger om de waterhyacint te bestrijden. Toen heeft de overheid dit tegengehouden. Dit jaar heeft de plant zich vermenigvuldigd door de hoge temperaturen. ‘Dit probleem hebben we voorgelegd bij de CHG en blijkbaar hanteren ze wederom dezelfde aanpak. Dit kan niet langer zo doorgaan. Als we tien jaar en dertig miljoen euro verder zijn, kunnen we niet steeds dezelfde weg bewandelen en dezelfde fouten blijven maken. Nu is het moment om het te gaan hebben over het niet nemen van verantwoordelijkheden. Er zou een gevangenisstraf moeten staan op het slechte bestuur waarvan op dit moment sprake is’, aldus SOS Guadiana.