De Raad van Europa en rechter Mercedes Alaya doelen met hun uitspraken voornamelijk op de inmenging van de politiek bij de selectieprocedure en de benoeming van rechterlijke functies. Alaya is een beroemdheid in Spanje sinds zij het onderzoek leidt in de zaak ERE. Ze onderzoekt daarin een grootschalige corruptie met overheidsgeld in de regio Andalusië. Geld bestemd voor werklozen en omscholingen verdween in de zakken van politici en hoge ambtenaren. Alaya wordt vanwege haar gedisciplineerde en gedreven optreden ook wel de ‘ijzeren dame’ van de Spaanse rechtspraak genoemd.
Opmerkelijke beschuldiging door rechter Alaya
Precies op de dag van de publicatie van het rapport van de Europese Raad ging een fragment van een persconferentie in juni 2017 het internet over (zie de video op deze pagina). Tijdens deze conferentie uit Mercedes Alaya felle kritiek op de politieke bemoeienis in de rechtspraak en zet zij dezelfde vraagtekens als de Raad van Europa bij de onafhankelijkheid van de rechtspraak in Spanje.
De Spaanse rechterlijke onafhankelijkheid wankelt in ernstige mate en men vraagt zich steeds meer af hoe groot de invloed van de politiek is op de rechtspraak. ‘De rechtspraak is iets delicaats waar het overgrote deel van de bevolking het fijne niet van weet. Dat maakt de rechtspraak tot iets ongrijpbaars waarvan overheidsinstanties misbruik maken. Het is dan ook crisis binnen de rechtspraak en daarmee ook binnen de rechtstaat’, aldus rechter Alaya.
Kritiek van de Raad van Europa
De Raad van Europa heeft geadviseerd om de juridische kant van de Algemene Raad van de Rechterlijke macht, hun handelen in de praktijk en de onafhankelijkheid van de instelling te controleren. De Raad zegt dat dit advies niet volledig is opgevolgd en geeft aan dat ‘de politiek in geen enkel geval betrokken moet zijn bij de selectieprocedure van rechterlijke functies’.
Hetzelfde geldt voor het advies om objectieve criteria en beoordelingseisen voor het benoemen van hoge rechterlijke functies bij wet vast te leggen. Volgens de Raad zijn deze criteria nodig zodat er geen enkele twijfel over de onafhankelijkheid, de onpartijdigheid en de transparantie van de rechtspraak kan ontstaan.
Wereld Economisch Forum ondersteunt uitspraken
Eind 2017 heeft het Wereld Economisch Forum eveneens een onderzoek gedaan naar de rechterlijke onafhankelijkheid van landen over de hele wereld. Veel Europese landen hebben een plek in de top-10 van deze lijst. Volgens dit onderzoek staat Spanje op nummer 58 van 137 landen en wordt Spanje zelfs genoemd na landen als Botswana, Kaapverdië en Indonesië. De resultaten van dit onderzoek ondersteunen de mening van de Raad van Europa en die van rechter Mercedes Alaya.
Het Wereld Economisch Forum herhaalt in haar onderzoek nog eens de resultaten uit een enquete van de Europese Commissie. Hierin gaf 58% van de Spanjaarden aan de juridische onafhankelijkheid als ‘slecht’ (39%) of ‘heel slecht’ (19%) te beschouwen. Dit percentage zorgde ervoor dat Spanje helemaal onderaan de lijst van Europese landen stond, alleen nog voor Bulgarije, Kroatië en Slovenië.