Het is de eerste verkiezingszege van extreemrechts in de jonge democratische geschiedenis van Spanje. Vox voerde campagne onder het motto ‘De herovering (reconquista) zal beginnen op Andalusische gronden‘. Dat lijkt vooralsnog te zijn gelukt. Een recente peiling van het sociologisch onderzoekscentrum CIS gaf de partij geen of maximaal twee zetels. Bovendien bleek hieruit niets van de naderende val van de sociaaldemocraten.
Met een opkomst van 58,65% van de stemgerechtigden (4% minder dan in 2015) brachten uiteindelijk 395.012 mensen hun stem uit op de formatie die landelijk wordt aangestuurd door Santiago Abascal met Francisco Serrano als voorman in Andalusië. Bij de vorige verkiezingen waren dat er 18.422 en onvoldoende voor een zetel. Nu is het aantal stemmen genoeg voor 12 zetels. De PSOE ging van 47 naar 33 zetels, de PP van 33 naar 26 zetels, Ciudadanos van 9 naar 21 zetels en Adelante Andalucía (Podemos en IU) bleef op 17 zetels.
Een absolute meerderheid in het parlement met 109 te verdelen zetels is er met 55 zetels. Die krijgt de PSOE nu niet meer bij elkaar door samen te regeren met andere partijen op links waarvan Adelante de belangrijkste is. Zowel PP als Ciudadanos hebben al aangegeven open te staan voor een samenwerking met Vox om de socialisten uit het parlement te krijgen. De drie partijen samen zouden 59 zetels hebben. Ruim genoeg om te regeren.
Van die bijna 400.000 stemmen op Vox is 35% afkomstig van voormalige PP-stemmers. 32% komt van de onthoudingen, 21% van voormalige Ciudadanos-stemmers en 7% van de stemmen is afkomstig van mensen die eerder op de PSOE stemden. 4% van de stemmen komt van mensen die voor het eerst hun stem uitbrachten, 3% van voormalige Podemos-stemmers, 1% van voormalige IU-stemmers en 6% van andere, kleine formaties. Dit blijkt uit een peiling gedaan door bureau Sociométrica voor de krant El Español.
Wie zijn Vox-stemmers?
Volgens een rapport van bureau Metroscopia voor Henneo is een op elke vier Spanjaarden die bij landelijke verkiezingen op Vox zou stemmen een man (72%) van 45 jaar met inkomsten van meer dan 2000 euro per maand en aanhanger van een rechtse ideologie. De gemiddelde leeftijd van de resterende vrouwelijke stemmers op Vox (28%) is 51 jaar. Op een schaal van 0 tot 10, waarbij 0 extreemlinks is en 10 extreemrechts, positioneert de Vox-stemmer zichzelf op 7,3. De PP-stemmer zet zichzelf op 6,6 en die van Ciudadanos op 5,6.
Verkiezingsprogramma Vox
Vox brengt in zijn verkiezingsprogramma enkele hete hangijzers in de samenleving samen, zoals de invoering van een veel strengere immigratiepolitiek, het opheffen van de wet op gendergeweld en de wet op historische herinnering. Daarbij pleit de partij voor een staatsindeling zonder autonome regio’s met slechts één nationale regering, één parlement en één nationaal Hooggerechtshof, in plaats van 17 autonome regeringen, parlementen en hooggerechtshoven. De partij wil een hervorming van de kieswet en een herziening van het functioneren van de politieke partijen. De portefeuilles onderwijs, zorg, justitie, binnenlandse zaken moeten allemaal terug naar de staat. Zo wil de partij af van de autonome regio’s als enorme kostenposten voor de schatkist. De partij gaf aan alle illegale immigranten het land uit te willen zetten en ook een regeling tot uitzetting treffen voor legale immigranten die misdrijven hebben gepleegd.
Francisco SErrano, Vox-partijleider in Andalusië zei nadat de resultaten van de verkiezingen bekend waren gemaakt: ‘Nu is het moment om duidelijk te zeggen wie we zijn en dat we zullen blijven’. De resultaten in Andalusië voeren de druk op de landelijke regering van premier Sánchez flink op. Komend voorjaar volgen de gemeentelijke verkiezingen, andere regionale verkiezingen en verkiezingen voor het Europees parlement.
Ondertussen wordt er in zowel nationale als internationale media druk gespeculeerd over mogelijke coalities. Duidelijk is wel dat de PP en Ciudadanos zichzelf in de nieuwe regering van de Junta zien zitten en daarbij een samenwerking met Vox niet schuwen, ondanks een dringend verzoek van de vertrekkende premier Susana Díaz dat niet te doen.