In 2010-2011 waren er in heel Spanje 240.154 leerlingen die hun onderwijs in twee talen genoten (met uitzondering van Catalonië aangezien van deze regio geen gegevens beschikbaar zijn). In het schooljaar 2016-2017 is dit aantal gegroeid naar 1,1 miljoen leerlingen. Dat betekent dat er in zes jaar tijd vier keer zoveel leerlingen in het Spaans en het Engels onderwijs krijgen op de basis- en de middelbare school. De Spaanse krant El País heeft onderzoek gedaan naar de kwaliteit van het tweetalig onderwijs en de docenten met behulp van gegevens van het Ministerie van Onderwijs in Spanje.
Deskundigen stellen het gebrek aan vooronderzoek en data over de effecten van het tweetalig onderwijs op leerlingen aan de kaak. Ze beschuldigen de regering ervan dat leerlingen als proefpersonen worden gebruikt om de verkiezingsbeloften van de politiek na te komen.
Te hoge verwachtingen
Rubén Chacón, hoogleraar Engelse taalkunde aan de UNED, vertelt: ‘De leerlingen en hun ouders laten zich onvoldoende voorlichten en kiezen voor deze scholen omdat ze aanzien hebben en ze denken dat deze goed aangeschreven staan. Binnen het tweetalig onderwijs zijn er echter evenveel onderwijsmodellen als dat er autonome regio’s zijn. De verwachtingen die de leerlingen en hun ouders van deze scholen hebben, zijn niet realistisch. Het Engels blijft een wereldtaal en docenten dienen zich aan te passen aan deze ontwikkelen en moeten zich op laten leiden zodat ze hun leerlingen fatsoenlijk in een andere taal kunnen onderwijzen.’
Groei gaat ten kosten van kwaliteit
De exponentiële groei van scholen voor tweetalig onderwijs gaat ten koste van de kwaliteit van de docenten en van het onderwijs. Isabel Galvín, voorzitter van de sectie Onderwijs van de CCOO-vakbond, zegt dat het een sociaal experiment is geworden. Bijna de helft van alle vragen die we bij de vakbond ontvangen, gaat over tweetalige onderwijskwesties. Een van de grotere problemen is dat invalkrachten de docenten voor een bepaalde periode vervangen zonder dat ze voldoende gekwalificeerd zijn. Ook is het regelmatig zo dat diverse scholen voor tweetalig onderwijs andere eisen stellen aan de cursussen die docenten moeten volgen om aan het vereiste taalniveau te voldoen.
Ook regionale verschillen in Spanje
De verschillen tussen de autonome regio’s op het gebied van tweetalig onderwijs zijn aanzienlijk. Een van die verschillen is het taalniveau dat van de docenten wordt geëist om les te kunnen geven binnen het tweetalig onderwijs. Onderwijsscholen in Asturië en Andalusië eisen een B2-taalniveau van hun docenten. Scholen in de regio Madrid vraagt om een gevorderd C1-taalniveau.
Andalusië
Het grote probleem in Andalusië is het tekort aan voldoende gekwalificeerde docenten. Sinds 2004 wordt in deze regio tweetalig onderwijs aangeboden en de eerste jaren liet de regioregering het toe dat docenten met een B1-niveau voor de klas mochten staan om een aantal lessen in het Engels te geven. De docenten zijn zelf verantwoordelijk om zich verder op te laten leiden voor het geven van CLIL-vakken. CLIL staat voor Content and Language Integrated Learning. Ook houdt de regioregering geen toezicht op de vordering van de docenten op het gebied van tweetalig onderwijs.
Madrid
Ook de autonome regio Madrid is in 2004 begonnen met het aanbieden van tweetalig onderwijs. In deze regio worden leerlingen getoetst voordat ze starten binnen het voortgezet onderwijs. Op basis van hun niveau van de Engelse taal worden ze in twee groepen verdeeld. De eerste groep start in het zogenaamde Programa: Hierin komen de leerlingen die het Engels nog nauwelijks beheersen en waar ze slechts één vak in het Engels krijgen. De tweede – meer gevorderde – groep start in Sección: Deze groep krijgt minimaal een derde van de vakken in het Engels onderwezen.
In het rapport ‘Omvang onderwijssegregatie op sociaaleconomisch niveau’ vergelijken onderzoekers van de autonome Universiteit in Barcelona scholen in Spanje met scholen in de rest van de EU. In dit rapport wordt een hoofdstuk gewijd aan de segregatie die scholen voor tweetalig onderwijs aanbrengen door het toepassen van selectieprocessen. Er vindt een tweedeling van leerlingen plaats op basis van de economische middelen die de student – en vooral zijn ouders – heeft. De leerlingen van wie de ouders geld hebben voor Engelse bijlessen laten goede resultaten zien op school. Leerlingen die deze niet kunnen volgen omdat hun ouders dat niet kunnen betalen, vallen door de mand.
Lichtpuntje?
De regio Madrid presenteerde in juni 2018 een rapport waarin stond dat er sprake is van minder zittenblijvers in het tweetalig onderwijs. Op niet-tweetalige basisscholen blijft gemiddeld 4,5 procent zitten en 12,5 procent op het voortgezet onderwijs. Op tweetalige basisscholen blijft 3,8 procent zitten en 9 procent op tweetalig voortgezet onderwijs. De regioregering in Madrid stelde 36 miljoen euro beschikbaar aan het tweetalig onderwijs in 2016-2017. 5 procent van deze begroting ging naar extra scholing voor de docenten, 69 procent van de 36 miljoen euro werd besteed aan hoogleraren van Engelstalige universiteiten die de Spaanse docenten één uur per week begeleiden tijdens de Engelstalige vakken.
In hetzelfde rapport stond dat leerlingen binnen het tweetalig onderwijs betere resultaten behalen in het Engels: 86,5 procent van alle vierdejaars leerlingen uit de Sección-groep hebben taalniveau B2 behaald. Echter, 77 procent van de leerlingen uit de Programa-groep komen niet verder dan het beginnersniveau A1 van het Engels.
Asturië
Bij het tweetalig onderwijs in Asturië worden de leerlingen niet onderverdeeld op niveau. Daar wordt het Engels aan alle leerlingen op B1-niveau onderwezen. Het doel van deze scholen is niet om de leerlingen Engels te laten spreken alsof het hun nieuwe moedertaal moet worden. Het doel is dat ze het Engels beheersen en kunnen toepassen. De docent is niet langer expert in zijn vakgebied, maar ook expert in het beheersen van een tweede taal. Het is dus ook een kans op werk voor docenten.
Problemen bij de opleiding van docenten
Tijdens de eerste jaren dat er tweetalig onderwijs werd aangeboden, werden docenten vijftien dagen lang op taalcursus in het Verenigd Koninkrijk gestuurd. Door de bezuinigingen krijgen docenten deze kans nu niet meer. Onder meer dan honderd docenten binnen het tweetalig onderwijs heeft de UNED een onderzoek gehouden. Uit het onderzoek bleek dat 50 procent van de docenten niet conform de CLIL-methode is opgeleid. Dit systeem wordt door de Europese Commissie gepromoot om een nieuwe taal te leren middels de vakken wiskunde, geografie en geschiedenis. De meeste docenten geven aan dat er geen tijd is om de samenhang tussen de vakken op het gebied van woordenschat of bepaalde vaardigheden in het Engels te coördineren. Deze samenhang moet er wel zijn om tweetalig onderwijs te laten slagen.