Las Tablas de Daimiel is het kleinste nationale park van Spanje en staat als drasland op de lijst van de Concentie van Ramsar, vormt het hart van het biosfeerreservaat Mancha Húmeda en vormt onderdeel van de Natura 2000-Vogelbeschermingsgebieden. Ooit stroomde het water er onophoudelijk. Nu niet meer. Van de 1.750 hectare is nog maar 450 drassig. Dat is 26 procent en het waterniveau blijft er dalen.
Dankzij een ongebruikelijke hoeveelheid neerslag tussen 2010 en 2013 was het waterniveau een tijd hersteld. Sinds 2015 is het weer droog en verdwijnt er meer water dan erbij komt. Dit is volgens Miguel Mejías, chef toegepaste hydraulogie van het Spaanse Geologische Mijninstituut (IGME), het gevolg van decennia intensieve exploitatie van landbouw in de omgeving van het naturgebied. Hier wordt zonder voldoende controle gesproeid.
Vanaf de jaren tachtig startte de intensieve exploitatie van het water voor de landbouw. In 1983 was de oorsprong van de rivier Guadiana droog. In 1994 werd de aquifer, de watervoedende laag in de ondergrond, als overgeëxploiteerd verklaard. Tussen 2005 en 2009 waren de lagunes compleet droog en ontstonden er turfbranden. Tussen 2010 en 2013 was er door buitensporig veel regen sprake van herstel, waarna tussen 2014 en 2019 de daling opnieuw inzette. Nu verdwijnt er per saldo weer water.
De zeker duizend illegale waterputten in de omgeving vormen het grootste probleem. La Mancha is altijd een belangrijk landbouwgebied voor Spanje geweest met wijn, graan en schapen. Daarbij sproeien landbouwbedrijven vaak meer dan ze op basis van hun quota zouden mogen doen.
Controle hierop is volgens Mejías moeilijk met één inspecteur per elke 1.000 vierkante kilometer, terwijl er 200.000 hectaren te controleren zijn. Bovendien beschikken nog niet alle landbouwbedrijven met vergunningen over de eind 2018 verplicht ingestelde debietmeter. In natuurlijke omstandigheden stroomt er tussen de oorsprong van de Guadiana en de Tablas 66 kubieke hectometer water. In het beste jaar 2014 waren dat er slechts 11 volgens Mejías.
Alberto Fernández van het Wereld Natuur Fonds Spanje noemt het behoud van water in Las Tablas een ‘mission impossible’ en uit kritiek op het beleid of liever op het gebrek daaraan van de regionale en de landelijke overheid. In de tijd van Zapatero was er nog een plan om 2.100 hectare in het gebied op te kopen. Op dit moment is er van enig vergelijkbaar initiatief geen sprake. Toen de wetlands vrijwel droog waren was er geen vogel te zien. In het natte jaar 2010 waren er weer 23.000. Dit geeft wel zicht op mogelijk herstel als er snel maatregelen genomen worden.
Spaanse wetlands bedreigd
Las Tablas de Daimiel is niet het enige wetland in Spanje dat kampt met overexploitatie van omgevingswater dat zo belangrijk is voor het voortbestaan. Ook het nationaal park Doñana in het zuidwesten van Andalusië dreigt op te drogen. Vrijwel alle bedreigingen zijn afkomstig van menselijk handelen. Teveel grondwater wordt onttrokken, overexploitatie van bronnen, vervuiling van industrie en klimaatverandering als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen zijn er een paar.
Drie Spaanse wetlands in serieus gevaar
Spanje is het derde land met het grootste aantal wetlands van internationaal belang. Volgens de organisatie SEO/Birdlife bevinden drie van die wetlands zich in serieus gevaar en op een punt waarop geen ommekeer meer mogelijk is. Daar hoort Tablas de Daimiel nog niet bij, maar wel Doñana, de Ebro-delta in Tarragona en l’Albufera in Valencia. In de drie genoemde wetlands leeft 25 procent van de in Spanje bekende watervogelsoorten. Bovendien is een gebied als Doñana van onschatbare waarde voor honderdduizenden trekvogels die hier jaarlijks komen foerageren of broeden.
Sinds 1900 is 64 procent van de wetlands van de planeet verdwenen. Dit percentage is 87 procent gerekend sinds 1700.