De jongen was op de vlucht voor de oorlog in Mali en leefde voor hij de sprong waagde over het hek dat Marokko met Melilla – dus Spaans grondgebied – al een jaar op de berg Gurugú, samen met honderden andere migranten die wachten op hun kans om voet op Spaanse bodem te zetten. Het lukte hem op 2 december 2014. Niemand gaf hem daar kans om asiel aan te vragen, bood hem een tolk aan of anderszins enige vorm van bescherming. Ook vroeg niemand naar zijn naam en leeftijd. Hij werd door agenten van de Guardia Civil van het hek geholpen en direct teruggezet in Marokko. Een handeling die in strijd is met talloze artikelen in het Verdrag voor de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties dat ook door Spanje is ondertekend.
Dat de VN na vijf jaar juridische en administratieve strijd deze daad als illegaal heeft bestempeld is een behoorlijke mijlpaal in de strijd voor de rechten van migrantenkinderen. In het oordeel staat dat door de uitzetting van de toen vijftienjarige Malinees Spanje de jongen ‘geen speciale hulp en bescherming heeft geboden in zijn toestand als niet-begeleide minderjarige vreemdeling (artikel 20 van het Kinderrechtenverdrag).
Het beginsel van non-refoulement is daarmee niet gerespecteerd. Dat wil zeggen het verbod op terugzending naar een land waar de vluchteling vervolging te vrezen heeft of waar zijn leven of veiligheid in gevaar zijn. Hiermee heeft Spanje de jongen ‘blootgesteld aan het risico op een gewelddadige en wrede, onmenselijke en vernederende behandeling in Marokko (artikel 37) en verzuimd de belangen van het kind in overweging te nemen (artikel 3)’, aldus de uitspraak.
Het Europees Hof voor de Rechten veroordeelde Spanje al eerder voor de illegale directe uitzettingen van mensen die over de grenshekken rond Melilla of Ceuta zijn geklommen. Spanje is tegen dat oordeel in hoger beroep gegaan. Met de veroordeling van Spanje door de VN is het de eerste keer dat deze internationale organisatie zich duidelijk uitspreekt over de onwettelijkheid van directe uitzettingen zonder dat de migrant een procedure tot het aanvragen van asiel is aangeboden. De VN wijst duidelijk op de ‘verplichting van de lidstaten om speciale bescherming en hulp te bieden aan niet-begeleide kinderen.’
Deze ongekende zaak kwam op gang nadat de jongen 28 dagen na zijn illegale uitzetting opnieuw over het hek is geklommen. Ditmaal wist hij wel in Spanje te blijven en met met hulp van onder meer de Stichting Raíces kunnen aantonen dat hij minderjarig was en hij daarom recht had op een andere behandeling dan die volwassenen krijgen op basis van de immigratiewet.
Belangrijke uitspraak
‘De uitspraak is van fundamenteel belang voor de bescherming van niet-begeleide migrantenkinderen. Niet alleen bij de grens tussen Marokko en Spanje, maar bij alle grenzen in het algemeen’, zei Carsten Gericke, advocaat en vertegenwoordiger van de jongen die samenwerkt met ECCHR.
Geen juridische grondrecht
Lourdes Reyzábal, voorzitter van de Stichting Raíces benadrukt dat ‘deze zaak opnieuw aantoont dat in het geval van buitenlandse kinderen de kinderbescherming in Spanje onderhevig is aan het immigratiebeleid en dat de controle over de migratiestromen en de grenzen nog steeds gebieden vormen waar de grondrechten van kinderen niet worden gerespecteerd en waar juridische basisgaranties niet bestaan’.
Talloze NGO’s waaronder ACNUR, Unicef en Save the Children die herhaaldelijk aangifte hebben gedaan van gelijksoortige zaken zien zich nu gesterkt door de uitspraak van de VN.