Ceija Stojka (Kraubath an der Mur, 1933-Wenen, 2013) ondervond als Roma-kind de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog aan den lijve. Ze overleefde drie concentratiekampen en besloot veertig jaar na de oorlog haar holocaust-trauma’s te verwerken in de vorm van schilderijen en verhalen.
Schilderen om het verhaal te vertellen
De gruwelijkheden die de kunstenares als kind meemaakte zijn terug te zien in de sombere hekken met prikkeldraad, de zwarte rookspuwende schoorstenen en de kraai die de ergste voortekenen al heeft bespeurd. Het schilderij met het oog reflecteert de pogingen van de kunstenares om haar pijn uit de oorlog van zich af te schudden. In autobiografische teksten beschrijft Stojka de overgang van een gelukkig nomadenleven naar een bestaan dat werd geketend door martelingen.
Stojka wijdde haar leven aan het vertellen van de door haarzelf ondervonden naziterreur. Uit een familie van 200 leden wisten alleen zij, haar moeder en vijf broers op wonderbaarlijke wijze te ontsnappen aan de vernietigingskampen van Auschwitz, Ravensbrück en Bergen-Belsen. De aangrijpende schilderijen die getuigen van Stojka’s traumatische jeugd zijn van groot belang gebleken voor het verhaal van de Holocaust dat niet alleen refereert aan de uitroeiing van het Joodse volk maar ook aan nog zoveel andere bevolkingsgroepen. Stojka wilde er met haar werk voor zorgen dat de gruwelijkheden uit de Holocaust nooit zouden worden vergeten.
Autodidact
Stojka begon met schilderen toen ze 56 jaar oud was en al drie kinderen had grootgebracht. Ze werkte volkomen autodidactisch; haar intuïtie was haar leermeester. In twintig jaar tijd maakte ze meer dan duizend schilderijen, geschilderd vanuit het perspectief van het kind uit de oorlog. Nu wordt haar werk glorieus onthaald in museumstad Madrid waar het Museo Reina Sofia haar eerste retrospectieve tentoonstelling in Spanje presenteert.
‘Esto ha pasado’ is tot 23 maart 2020 in dit museum voor moderne kunst te bezichtigen.
‘Outsiders’
De tentoonstelling ‘Esto ha pasado’ is niet de enige marginale kunst die momenteel in Madrid te zien is. In La Casa Encendida (LCE) is nog tot en met 5 januari van het volgend jaar ‘El ojo eléctrico’ te zien met 41 bij elkaar gebrachte werken van zogeheten outsiders uit de vroege twintigste eeuw tot nu: psychiatrische patiënten, spiritisten, verlichters en solitairen die zich lieten leiden door hun eigen creativiteit en daarmee hun magische wereld onthullen aan de toeschouwers uit de buitenwereld.